ΓΝΗΣΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΜΕΣΟΓΑΙΑΣ ΚΑΙ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗΣ

Ἱεραποστολικόν, Ἑποικοδομητικόν καί Ἀντιαιρετικόν φυλλάδιον.
Ἀριθμ.  Φύλλου  393   -    Μάρτιος 1999

Η ΠΙΣΤΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ ΗΡΩΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821 ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

Τό παρόν ἄρθρον ἐγράφη ἐπ᾿ εὐκαιρίᾳ τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς τῆς 25ης Μαρτίου (1999), μέ ἀφορμή τήν προετοιμασία πού γίνεται ἐδῶ στήν ῾Ελλάδα διά τήν ὑποδοχήν τοῦ αἱρεσιάρχου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίου ᾿Αρχοντώνη καί ἐν συνδυασμῷ μέ παλαιοτέραν δήλωσιν τοῦ κ. Βαρθολομαίου, ὅσον ἀφορᾶ τήν θέσιν του διά τήν ἐθνικόν ξεσηκωμόν τοῦ 1821, ἡ ὁποία δήλωσις στρέφεται εὐθέως κατά τοῦ ῎Εθνους καί κατά τῶν ῾Ελλήνων ἀγωνιστῶν τῆς ᾿Εθνικῆς παλιγγενεσίας.
῞Οπως ἐγράφη καί εἰς τόν ἡμερήσιον Τύπον παλαιότερον ὁ σημερινός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαῖος, ὁ κρίμασιν οἷς οἶδεν ὁ Κύριος, τοποθετηθείς εἰς τόν θρόνον τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, τόν ὁποῖον ἐκλέϊσαν μάρτυρες Πατριάρχαι, ὅπως ὁ ῞Αγιος Πατριάρχης Γρηγόριος ὁ Ε', δέν ἐστράφη μόνον κατά τῆς Γνησίας ᾿Ορθοδοξίας ὑπερισπαζόμενος καί ἐφαρμόζοντας τόν Οἱκουμενισμόν του, ἀλλά καί ἐξύβρισε καί ἀτίμησε τό ῎Εθνος ὑβρίζοντας τούς ῞Ελληνες ἀγωνιστές τοῦ 1821, ἀποκαλώντας τους "ξεβράκωτους" πού "ἐσηκώθηκαν νά μᾶς χαλάσουν τήν εἰρήνην στήν ὁποία ζούσαμε μαζί μέ τούς Τούρκους τετρακόσια χρόνια".
Αὐτός, λοιπόν, ὁ Πατριάρχης πού ἐτόλμησε καί ἐξεστόμισε τέτοια φοβερά λόγια, πρόκειται νά ἔλθῃ ἐδῶ στήν ῾Ελλάδα κατά τόν μῆνα Μάϊον καί ἑτοιμάζονται οἱ ἐδῶ προδότες τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τοῦ ῎Εθνους, νά τόν ὑποδεχθοῦν μέ τιμές ἀρχηγοῦ Κράτους.
Εἶναι ἀπαραίτητον, ὡς ἐκ τούτου,  οἱ ᾿Ορθόδοξοι Χριστιανοί νά γνωρίζουν ταῦτα, διά νά καταλάβουν τί ἐστί Βαρθολομαῖος, ἀλλά πρέπει ἀκόμη νά γνωρίζουν τό ἠθικόν καί πνευματικόν μέγεθος τῶν ἡρώων ἀγωνιστῶν τοῦ 1821 καί ἐξ᾿ αὐτοῦ νά κατανοήσουν καί τό μέγεθος τοῦ ἐγκλήματος τοῦ κ. Βαρθολομαίου κατά τοῦ ῎Εθνους μας.
Δηλαδή πρέπει νά συνειδητοποιήσωμεν ὅλοι ὁποῖον τό μέγεθος τῆς προδοσίας τοῦ "Πατριάρχου" καί ποῖον ἀντεθνικόν ρόλον παίζει, ὡς Τοῦρκος ὑπήκοος ἀσφαλῶς, ὥστε νά τόν "ὑποδεχθῶμεν" ὅπως τοῦ ἀξίζει.
Δι αὐτό ἀκριβῶς τόν λόγον γράφομεν τά κατωτέρω καί παρακαλοῦμε νά ἀναγνωσθῇ τό παρόν ἄρθρον ἤ καί ἄλλα τά ὁποῖα θά ἀκολουθήσουν ἐπ᾿ αὐτοῦ τοῦ θέματος, καί ἄν εἶναι δυνατόν νά ἀνατυπωθῇ καί νά διανεμηθῇ, ὥστε νά γνωρίσουν οἱ εὑρισκόμενοι εἰς ἄγνοιαν τό τί κάμνουν πίσω ἀπό τίς πλάτες μας, ἐλέῳ ἑβραιομασωνίας, ὄχι μόνον οἱ πολιτικοί  ἀλλά καί οἱ θρησκευτικοί του ἡγέτες. Διότι εἶναι φοβερόν καί ἀπαράδεκτον, ὁ ὑποτιθέμενος "᾿Εθνάρχης" Βαρθολομαῖος νά ἀτιμάζη καί νά ὑβρίζῃ αὐτούς εἰς τούς ὁποίους, μετά τόν Θεόν, ὀφείλομεν ἡμεῖς οἱ ῞Ελληνες τήν ἐλευθερίαν μας.
῾Η σημασία τῆς ἐθνικοθρησκευτικῆς ἐορτῆς τῆς 25ης Μαρτίου εἶναι κοσμοϊστορική. ῾Ο γνωστός ποιητής Γ. Βερίτης θέλοντας νά τονίσει τό μεγάλο νόημα τῆς θρησκευτικῆς καί ἐθνικῆς ἑορτῆς τῆς 25ης Μαρτίου γράφει: "Χαρῆτ᾿ ἀδέλφια τή μεγάλη μας γιορτή. Εἶν᾿ ἡ γιορτή τῆς πίστης καί τῆς λευτεριᾶς.., κι᾿ ἀγωνισθῆτε μονιασμένοι δυνατοί, γιά μιά ῾Ελλάδα φωτεινή, χριστιανική".
Ποῦ ἔγκειται ὅμως, τό μεγάλο καί κοσμοϊστορικό νόημα αὐτῆς τῆς ἑορτῆς; Πρῶτον: ῞Οτι κατ᾿ αὐτήν τήν ἡμέραν ἑορτάζομεν τό κοσμοσωτήριον μήνυμα τοῦ ᾿Αρχαγγέλου Γαβριήλ πρός τήν Κεχαριτωμένην ἀειπάρθενον Κόρην τῆς Ναζαρέτ, ἤτοι τό "χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά Σοῦ", ἤ, ὅπως λέγει τό ᾿Απολυτίκιον τῆς ἑορτῆς "τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό κεφάλαιον καί τοῦ ἀπ᾿ αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις", δηλαδή  τό παγχαρμόσυνον μήνυμα τῆς λυτρώσεως ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου Γένους ἀπό τήν τυραννίαν τοῦ διαβόλου καί τῆς ἁμαρτίας, καί δεύτερον: ῞Οτι τιμῶμεν τήν ἐθνικήν ἡμῶν παλλιγενεσίαν, ἤτοι τούς "ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος" ἀγῶνας καί τάς μέχρις αἵματος θυσίας τῶν ἡρωϊκῶν προγόνων μας διά τήν ἀποτίναξιν τῆς βαρβάρου καί ἀπανθρώπου τουρκικῆς δουλείας, κάτω ἀπό τήν ὁποίαν ἐστενάζαμε ἐπί 400 ὁλόκληρα χρόνια καί τήν διά τῶν ἀγώνων αὐτῶν ἀπόκτησιν τοῦ πολυτίμου ἀγαθοῦ τῆς ἐλευθερίας μας, ὡς ῎Εθνους ἑλληνικοῦ καί χριστιανικοῦ.
Εἰς τήν πρώτην περίπτωσιν λαμβάνομεν ὡς σωτήριον μήνυμα τό χρέος πού ἔχομεν ὡς χριστιανοί νά ἀγωνιζώμεθα διά τήν ἠθικήν καί πνευματικήν ἐλευθερίαν μας ἀπό τίς συνέπειες τοῦ Προπατορικοῦ ἁμαρτήματος καί διά τήν ἐπάνοδόν μας εἰς τόν παράδεισον, εἰς δέ τήν δευτέραν τό μήνυμα τῆς συστρατεύσεως ὅλων μας διά νά διαφυλάξωμεν τήν ἐλευθερίαν τοῦ ῎Εθνους μας τήν ὁποίαν μέ πολλούς ἀγῶνες καί θυσίες μᾶς ἐκληροδότησαν οἱ πρόγονοί μας τοῦ 1821.  Καί ἡ μία, ἡ ἠθική καί πνευματική, καί ἡ ἄλλη ἡ πολιτική ἐλευθερία εἶναι δῶρα θεόσδοτα πρωταρχικῆς σημασίας.
Δι αὐτά τά θεόσδοτα δῶρα ἡμεῖς οἱ ᾿Ορθόδοξοι ἔχομεν χρέος νά συνεχίσωμεν τόν ἀγῶνά μας, καί νά τά ὑπερασπιζώμεθα ὄχι μόνον ἔναντι ἐκείνων πού μᾶς τά στεροῦν, ἀλλά καί ἔναντι ἐκείνων πού τά ἀτιμάζουν, ὡς ἐν προκειμένῳ κάμνει ὁ κ. Βαρθολομαῖος. Ναί τά ἀτιμάζει. Τήν μέν ἠθικήν καί πνευματικήν ἐλευθερίαν μας μέ τό νά προσπαθεῖ νά ἐπιβάλῃ τόν Οἱκουμενισμόν του καί τήν αἵρεσίν του εἰς πάντας, τήν δέ πολιτικήν ἐθνικήν ἐλευθερίαν μέ τάς ἀνωτέρω ὑβριστικάς δηλώσεις του καί μέ ὅσα ἄλλα ἐδήλωσεν ἐσχάτως περί "ἐθνικισμοῦ".
᾿Αγαπητέ ἀναγνῶστα. ῾Η 25η Μαρτίου εἶναι ἡμέρα σύμβολική δι᾿ ἡμᾶς τούς ᾿Ορθοδόξους ῞Ελληνες. Εἶναι  ἡ κορυφαία ἡμέρα τοῦ ῎Εθνους μας. ῾Η ἐπέτειος αὐτή συμβολίζει καί συμπυκνώνει, ὄχι μόνον τό νόημα τῆς θρησκευτικῆς ἑορτῆς, ἀλλά καί ὅλο τό περιεχόμενο τῆς ἐθνικῆς μας ἑορτῆς, τούς ἀγῶνας τοῦ῎Εθνους, τήν συμβολή τῆς ᾿Εκκλησίας ὑπέρ τοῦ ῎Εθνους. Μᾶς φέρνει στήν μνήμη τούς χιλιάδας τῶν Νεομαρτύρων καί τίς θυσίες των ὑπέρ τῆς ἁγιωτάτης πίστεώς μας. Μᾶς θυμίζει ἀκόμη τίς ἡρωϊκές μεγάλες ἐκεῖνες μορφές τοῦ ἀγῶνος πού ἐθυσιάσθησαν διά τό μεγαλεῖον τῆς πατρίδος μας καί διά τήν ᾿Ορθοδοξίαν, τούς ὁποίους δυστυχῶς ὁ κ. Βαρθολομαῖος ὑβρίζει καί ἀτιμάζει. Μᾶς θυμίζει τήν ἁγνήν πίστιν αὐτῶν τῶν ἡρώων, τό θάρρος των, καί τήν πεποίθησίν των εἰς τήν ᾿Ανάστασιν τοῦ ῎Εθνους. Πῶς νά μή μνημονεύσωμεν εὐφήμως καί τιμητικῶς αὐτούς καί πῶς νά μή κλίνωμεν γόνυ εὐλαβικόν εἰς αὐτούς τούς ἥρωες ἀγωνιστές τοῦ 1821 πού ἔδωσαν καί τό αἷμά τους διά νά ἔχωμεν ἡμεῖς σήμερον τήν πολύτιμον ἐλευθερίαν μας;
Καί εἶναι γεγονός ἀναμφισβήτητον καί μεμαρτυρημένον, ὅτι ἡ ᾿Εκκλησία εἰς αὐτόν τόν ἀγῶνα προσέφερε τά μέγιστα. ῾Ο Βυζαντινολόγος Ντήλ γράφει ὅτι: "῞Οταν τό Βυζάντιον ἔπεσε, ἡ ᾿Εκκλησία παρέσχεν εἰς τόν ῾Ελληνισμόν ἀκόμη ἐξοχωτέραν ὑπηρεσίαν. Μαζῆ μέ τήν ᾿Ορθοδοξίαν διεφύλαξε καί τήν ἑλληνικήν ἐθνότητα καί τήν ἑλληνικήν παιδείαν".
Οἱ ἥρωες τῆς ᾿Επαναστάσεως τοῦ 1821 ἦσαν τέκνα γνήσια τῆς ᾿Εκκλησίας καί μάλιστα μέ μεγάλον ζῆλον, μέ ἔντονον ἐκκλησιαστικήν καί πνευματικήν ζωήν. Τό ψυχικόν μεγαλεῖον  των ἦτο ἀξιοθαύμαστον. Θά μπορούσαμε νά κάνουμε ἐκτενέστατη ἀναφορά στόν χριστιανικό χαρακτῆρα, στήν πίστι καί τήν θεοσέβεια τῶν ἡρώων ἀγωνιστῶν τοῦ 1821, ἀλλά θά περιορισθοῦμε εἰς τό παρόν ἄρθρον μόνον εἰς τόν ἥρωα, εἰς τόν ᾿Εθνεγέρτην, θά λέγαμε, τόν Θεόδωρον Κολοκοτρώνην, καί ὅταν ἄλλοτε μᾶς δοθῇ ἡ δυνατότης θά ἐπανέλθωμεν καί εἰς ἄλλους ἥρωας.
Θά ἀναφερθοῦμε ἐπιλεκτικά σέ μερικά μόνον χαρακτηριστικά γεγονότα ἀπό τήν ζωή τοῦ Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, τά ὁποῖα πείθουν διά τό πόσον εὐσεβής καί φιλόθεος ἦτο καί πόσον δυνατή ἦταν ἡ πίστις του εἰς τόν Θεόν. ᾿Ιδού χαρακτηριστικά:
1) ῏Ηταν χριστιανός καί ἐτήρει εἰς τό ἀκέραιον τά χριστιανικά του καθήκοντα καί αὐτός καί οἱ στρατιῶτές του. ᾿Αναφέρεται τό ἑξῆς χαρακτηριστικόν: Μετά τήν νίκη τοῦ Βαλτετσίου διέταξε τούς στρατιώτας του νά κάμουν νηστείαν, διότι κατ᾿ ἐκείνην τήν ἡμέραν ἦταν Τετάρτη.
2) ῏Ηταν ἄνθρωπος ἀνεξίκακος. Εἶναι γνωστόν, ὅτι τά μίση καί τά πάθη μετά τήν ᾿Επανάστασιν τοῦ 1821, ὡδήγησαν τόν ἥρωα τῆς ᾿Επαναστάσεως εἰς τήν φυλακήν. ᾿Εκεῖνος σάν ὑποδειγματικός χριστιανός δέν ἐκράτησε κακίαν ἤ μῖσος σέ κανέναν.  ῾Η θαυμαστή του ἀνεξικακία ἐφάνη, καί ὅταν, ἀφοῦ μπροστά στό κίνδυνο τοῦ ᾿Ιμπραήμ τόν ἀποφυλάκισαν, εἶπεν ἐπιγραμματικά: "῞Ελληνες, πρίν βγῶ στ᾿ ᾿Ανάπλι, ἔρριξα στήν θάλασσα τά πικρά τά περασμένα. Κάντε καί σεῖς τό ἴδιο". (᾿Αποστ. Διακον., Πίστις καί Ζωή. ᾿Αθῆναι 1964, σ. 246).
3) Εἶχε διαγωγήν ἀπόλυτα χριστιανικήν. ῏Ηταν ἀνεξίκακος καί πρός τούς ἐχθρούς του ἀκόμη, κατά τό Εὐαγγελικόν: "᾿Αγαπᾶτε τούς ἐχθρούς ὑμῶν". Αὐτό τό ἐφήρμοσε εἰς τήν ζωήν του μέ ὅλην τήν εὐλάβειαν. Πῶς νά μή ὑποκλιθοῦμε μπροστά στήν ἀνεξικακία του, ὅταν ὁ ἴδιος περιποιεῖται τόν δολοφόνον τοῦ ἀδελφοῦ του, πρός τόν ὁποῖον παρέθεσε γεῦμα, πείθων καί τήν μητέρα του, ὅτι αὐτό εἶναι τό καλύτερο μνημόσυνο τοῦ ἀδελφοῦ του"(᾿Ιω. ᾿Αλεξίου, Πνοές Πίστεως, ᾿Αθῆναι 1971, σ. 164. ῞Ηρωες τοῦ εἰκοσιένα, ᾿Αθῆναι 1957, σ. 70).
4) ῾Η χριστιανική του ἀνωτερότης ἐφαίνετο καί εἰς τόν τακτικόν του ἐκκλησιασμόν. ῾Ο Σπῦρος Μελᾶς γράφει πώς ὁ Κολοκοτρώνης μέ ὅλην του τήν οἰκογένεια, σύζυγον καί πέντε παιδιά μετέβαινε κάθε Κυριακή στόν Ναό.
5) ᾿Αλλά ἐκεῖ  ὅπου φαίνεται εἰς τόν ὕψιστον βαθμόν τό μεγαλεῖον τοῦ ἥρωος τῆς ᾿Επαναστάσεως εἶναι εἰς τόν λόγον του εἰς τήν Πνύκα. ῎Εχει μείνῃ ἱστορική καί ἡ ὁμιλία του αὐτή πρός τούς μαθητάς τοῦ Γυμνασίου ᾿Αθηνῶν στήν Πνύκα τό 1838. ᾿Αναφέρεται στά καλά ἀποτελέσματα τῆς ὁμονοίας καί ὁμοψυχίας πού εἶχαν οἱ ἀγωνιστές στά πρῶτα χρόνια τοῦ ᾿Αγῶνος καί στά ὀδυνηρά διά τό ῎Εθνος ἀποτελέσματα τὴς διχόνοιας, τήν ὁποίαν ἦλθαν μερικοί νά προκαλέσουν. Λόγῳ τῆς μεγάλης σημασίας αὐτῆς τῆς ὁμιλίας παραθέτομεν ἕν ἀπόσπασμά της:
"Εἰς τόν πρῶτο χρόνο τῆς ᾿Επαναστάσεως εἴχαμε μεγάλη ὁμόνοια καί ὅλοι ἐτρέχαμε σύμφωνοι. ῾Ο ἕνας ἐπῆγεν εἰς τόν πόλεμο, ὁ ἀδελφός ἔφερνε ξύλα, ἡ γυναίκα του ἐζύμωνε, τό παιδί του ἐκουβαλοῦσε ψωμί καί μπαρουτόβολα εἰς τό στρατόπεδον· καί ἐάν αὐτή ἡ ὁμόνοια ἐβαστοῦσε ἀκόμη δύο χρόνους, ἠθέλαμε κυριεύσει καί τή Θεσσαλία καί τήν Μακεδονία καί ἴσως ἐφθάναμε καί μέχρι τήν Κωνστνατινούπολι. Τόσον ἐτρομάξαμε τούς Τούρκους, ὁποῦ ἄκουγαν ῞Ελληνα καί ἔφευγαν χίλια μίλια μακριά. ῾Εκατόν ῞Ελληνες ἔβαζαν πέντε χιλιάδες ἐμπρός καί ἑνα καράβι μιάν ἅρμάδα. ᾿Αλλά δέν ἐβάσταξεν. ῏Ηλθαν μερικοί καί ἠθέλησαν νά γένουν μπαρμπέρηδες εἰς τοῦ κασίδη τό κεφάλι. Μᾶς πονοῦσε τό μπαρμπέρισμά τους. Μά τί νά κάμωμε; Εἴχαμε καί αὐτουνῶν τήν ἀνάγκη. ᾿Από τότε ἤρχισεν ἡ διχόνοια, καί ἐχάθη ἡ πρώτη προθυμία καί ὁμόνοια. Καί ὅταν ἔλεγες τόν Κωστα νά δώσῃ χρήματα διά τάς ἀνάγκας τοῦ ῎Εθνους ἤ νά ὑπάγῃ εἰς τόν πόλεμον, τοῦτος ἐπρόβαλε τόν Γιάννη. Καί μ᾿ αὐτόν τό τρόπο κανείς δέν ἤθελε, οὔτε νά συνδράμῃ, οὔτε νά πολεμήσῃ. Καί τοῦτο ἐγἰνετο, ἐπειδή δέν εἴχαμε ἕναν ἀρχηγό καί μίαν κεφαλή. ᾿Αλλά ἕνας ἔμπαινε πρόεδρος ἕξι μῆνες, ἐσηκώνετο ὁ ἄλλος καί τόν ἔρριχνε καί ἐκάθετο αὐτός ἄλλους τόσους, καί ἔτσι ὁ ἕνας ἤθελε τοῦτο καί ὁ ἄλλος τό ἄλλο. ῎Ισως ὅλοι ἠθέλαμε τό καλό, πλήν καθένας κατά τήν γνώμη του. ῞Οταν προστάζουνε πολλοί, ποτέ τό σπίτι δέ χτίζεται, οὔτε τελειώνει. ῞Ο ἕνας λέγει, ὅτι ἡ πόρτα πρέπει νά βλέπῃ εἰς τό ἀνατολικό μέρος, ὁ ἄλλος εἰς τό ἀντικρυνό, καί ὁ ἄλλος εἰς τόν Βορρέα, σάν νά ἦτο τό σπίτι εἰς τόν ἀραμπᾶ, καί νά γυρίζῃ καθώς λέγει ὁ καθένας. Μέ τοῦτο τόν τρόπο δέν κτίζεται ποτέ τό σπίτι, ἀλλά πρέπει νά εἶναι ἕνας ἀρχιτέκτων, ὅπου θά προστάζῃ πῶς θά γενῇ. Παρομοίως καί ἡμεῖς ἐχρειαζόμεθα ἕνα ἀρχηγό καί ἔναν ἀρχιτέκτονα, ὅστις νά προστάζῃ καί οἱ ἄλλοι νά ὑπακούουν καί νά ἀκολουθοῦν. ᾿Αλλ᾿ ἐπειδή εἴμεθα εἰς τέτοια κατάσταση, ἐξ᾿ αἰτίας τῆς διχόνοιας, μᾶς ἔπεσε ἡ Τουρκιά ἐπάνω μας καί κοντέψαμε νά χαθοῦμε καί εἰς τούς στερνούς ἑπτά χρόνους δέν κατορθώσαμε μεγάλα πράγματα.
᾿Εγώ, παιδιά μου, κατά κακή μου τύχη, ἐξ᾿ αἰτίας τῶν περιστάσεων ἔμεινα ἀγράμματος καί διά τοῦτο σᾶς ζητῶ συγχώρησι, διότι δέν ὁμιλῶ καθώς οἱ δάσκαλοί σας. Σᾶς εἶπα ὅσα ὁ ἴδιος εἶδα, ἤκουσα καί ἐγνώρισα, διά νά ὠφεληθῆτε ἀπό τά ἀπερασμένα καί ἀπό τά κακά ἀποτελέσματα τῆς διχόνοιας, τήν ὁποίαν νά ἀποστρέφεσθε, καί νά ἔχετε ὁμόνοια. ᾿Εμᾶς μή μᾶς τηρᾶτε πλέον. Τό ἔργο μας καί ὁ καιρός μας ἐπέρασε. Καί αἱ ἡμέραι τῆς γενεᾶς, ἡ ὁπιοία σᾶς ἄνοιξε τό δρόμο, θέλουν μετ᾿ ὀλίγο περάσει. Τήν ἡμέρα τῆς ζωῆς μας θέλει διαδεχθῇ ἡ νύχτα τοῦ θανάτου μας, καθώς τήν ἡμέρα τῶν ἁγίων ᾿Ασωμάτων θέλει διαδεχθῇ ἡ νύχτα καί ἡ αὐριανή ἡμέρα. Εἰς ἐσᾶς μένει νά ἰσάσετε καί νά στολίσετε τόν τόπο, ὁπού ἡμεῖς ἐλευθερώσαμε"
Καί καταλήγει ὁ Γέρος τοῦ Μορηᾶ: "Καί γιά νά γίνῃ τοῦτο, πρέπει νά ἔχετε γιά θεμέλια τῆς πολιτείας τήν ὁμόνοια, τήν θρησκεία...καί τήν ἐλευθερία".
Παρόμοια παραδείγματα πνευματικότητος δύνανται νά ἀναφερθοῦν πάμπολλα καί διά τούς λοιπούς ἥρωες τῆς ῾Ελληνικῆς ᾿Επαναστάσεως. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού τούς τιμῶμεν, τούς εὐλαβούμεθα, τούς μνημονεύωμε καί παραδειγματιζώμεθα ἀπό τλην πίστιν τους, αὐτός εἶναι καί ἕνας ἀκόμη λόγος πού ἔχομεν χρέος νά ποῦμε τό ΟΧΙ εἰς τόν αἱρεσιάρχην καί ἀνθέλληνα Βαρθολομαῖο.