ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΗΡΥΚΟΣ ([info]kirykos) wrote,
@ 2009-03-26 15:44:00

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Σύντομος ἱστορική ἀναδρομή τού Ποντιακού Ελληνισμού

«..... Πρίν εἰσέλθουμε στό θέμα μας θεωρῶ σκόπιμον νά κάνουμε μία σύντομη ἀναδρομή στό παρελθόν. Νά θυ-μηθοῦμε, μέ ὁδηγό τήν ἱστορική πορεία τοῦ Πόντου, ἐκείνη τήν δόξα τοῦ Βυζαντίου, πού ἄν καί ἔσβησε ὅμως δέν χάθηκε γιά πάντα. Γιατί πρωτίστως ἡ ἱστορία αὐ- τοῦ τοῦ δοξασμένου Πόντου ἐνθουσιάζει καί ἐγκαρδι- ώνει. ῞Οταν μάλιστα μιλᾶμε γιά μιά περιοχή πού ἔγινε ὁ ἀκρίτας τοῦ Βυζαντίου, γιά ἕνα προπύργιο τῆς χριστιανωσύνης, γιά ἕνα κάστρο τοῦ Βυζαντινοῦ ῾Ελληνισμοῦ, τήν Τραπεζοῦντα, πού ἔπεσε μέν τελευταία στούς Τούρκους κατακτητές, δέν παρέδωκε ὅμως τό πνεῦμα καί τά ἰδανικά τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τοῦ ῎Εθνους, τουναντίον τά διεφύλαξε μυστικά μέσα στήν σκλαβωμένη γῆ της, καί ὕστερα μέ τόν ξερριζωμό τά παρέ- δωσε μέσα στίς πληγές καί τά αἵματα τῶν ἡρώων της, γεμάτα ὅμως μέ νοσταλγία, ὅτι "πάλι μέ χρόνια μέ καιρούς πάλι δικά μας θἆναι". Τά παρέδωσε σ᾿ αὐτούς πού διωγμένοι μέ μύριους κινδύνους ἔφθασαν στήν ἐλεύθερη πατρίδα, γιά νά γίνουν ἕνας ἀκόμη συνδετικός κρίκος τοῦ παρελθόντος μέ τό παρόν, τῆς παλαιᾶς πατρίδος μέ τήν καινούργια, τοῦ ἔνδοξου Βυζαντίου, μέ τήν σημερινή πραγματικότητα, τῆς ᾿Ορθοδοξίας τῶν Πατέρων μας μέ τήν συνέχεια αὐτῆς τήν ᾿Εκκλησία τῶν Γ.Ο.Χ., νά μᾶς κάνουν καί μᾶς ἔστω καί ἀργά, μετά ἀπό σιωπή δεκαετιῶν, νοσταλγούς τῆς πατρώας γῆς, τῆς γῆς πού τήν ἁγίασαν ἑκατόμβες μαρτύρων καί ἁγίων τῆς ᾿Εκκλησίας μας. Τήν παρέδωσε στούς παποῦδές σας πού γλύτωσαν ἀπό τόν ὄλεθρο καί κατατρεγμένοι, ἄλλοι μέ τήν Μικρασιατική καταστροφή, ἄλλοι ἀπό τά βάθη τῆς ᾿Ασίας, ἄλλοι ἀπό τήν Ρωσία, μπόρεσαν νά φθάσουν στήν ἐλευθέρα πατρίδα. Τήν παρέδωσε σέ σᾶς τά παιδιά τους.
῾Η ἱστορία τῆς Τραπεζοῦντας τοῦ Πόντου, διά νά περιορισθοῦμε μόνο σ᾿ αὐτήν, μᾶς δίδει τήν εὐκαιρία νά καταλάβουμε πόσο σημαντικό ἱστορικό ρόλο ἔπαιξε ὁ Πόντος διά τίς τύχες τοῦ ῾Ελληνισμοῦ καί διά τήν παρουσία τῆς ᾿Ορθοδοξίας σ᾿ ἐκεῖνα τά μέρη. Στολίζεται μέ ἕνα λαμπρό χριστιανιικό παρελθόν, μέ μιά παράδοσι πρωτοαποστολική πού ἀναφέρεται στόν ᾿Απόστολο ᾿Ανδρέα πού ἐκήρυξε τόν χριστιανισμό στά μέρη ἐκεῖνα (ἡ παράδοσις μάλιστα ἀναφέρει δι᾿ ἕνα σπήλαιον εἰς τήν Τραπεζοῦντα, τό ὁποῖο συνδέεται μέ τό ὄνομα τοῦ ᾿Αποστόλου ᾿Ανδρέα). Συνδέεται καί μέ τόν ᾿Απόστολο Πέτρο, στήν ἐπιστολή τοῦ ὁποίου διαβάζουμε: "ἐκλεκτοῖς παρεπιδήμοις διασπορᾶς Πόντου" (Α' Πέτρ. α,1). ῾Η Τραπεζοῦς καί γενικά ὁ Πόντος συνδέεται μέ μεγάλες προσωπικότητες τοῦ Χριστιανισμοῦ, τόν Γρηγόριο Νύσσης, τόν Μέγα Βασίλειο, καί λοιπούς μεγάλους πατέρας. ᾿Ακόμη μέ τόν Τραπεζοῦντος Δόμνο πού ἔλαβε μέρος στήν Α' Οἰκ. Σύνοδο, τόν ᾿Ατάρβιο πού ἔλαβε μέρος στήν Δ' Οἰκουμ. Σύνοδο. ῾Υπάρχει ἀκόμη μία μεγάλη παράδοσις ἁγίων μορφῶν πού ἡγίασαν τόν τόπο αὐτό.
Μετά τήν ἅλωσι τῆς Κων/λεως ἀπό τούς Δυτικούς Φράγκους δημιουργεῖται ἡ αὐτοκρατορία τῆς Τραπεζοῦντος, ἡ ὁποία τόν ΙΕ' αἰῶνα εἶναι ἰσχυροτέρα τοῦ Βυζαντίου. Γίνεται ἀπό ἐκείνη τήν ἐποχή ἕνα βράχος πάνω στόν ὁποῖον ἔσπαζαν καί οἱ βαρβαρικές ἐπιθέσεις ἀπό τήν ᾿Ανατολή, ἀλλά καί οἱ ἐπιθέσεις τῶν παπικῶν σταυροφόρων ἀπό τήν παπική Δύσι. ᾿Ανεδείχθη Κιβωτός Γνησίας ᾿Ορθοδοξίας καί μαζί μέ τήν αὐτοκρατορία τῆς Νικαίας ἔπαιξε σημαντικό ρόλο στήν ἀποκατάστασι τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί τήν ἀπελευθέρωσί της ἀπό τούς Φράγκους.
Τό 1461 ἡ Τραπεζοῦντα ὑποδουλώνεται στούς Τούρ- κους. ῎Ετσι πέφτει καί τό τελευταῖο ὀχυρό τῆς καταλυομένης Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, τό τελευταῖο προπύργιο τοῦ ῾Ελληνισμοῦ καί τῆς ᾿Ορθοδοξίας στόν Πόντο. ῞Ομως ὑποδουλώνεται τό σῶμα, θά ἐλέγομεν, ὄχι καί τό πνεῦμα, τό ὁποῖον μένει ἀδούλωτον. Μετά τήν πτῶσιν ὁ Πορθητής παρεχώρησε εἰς τήν Τραπεζοῦντα δικαιώματα ἑνός αὐτονόμου θρησκευτικοῦ καί ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος. Οἱ διωγμοί κατά τῶν χριστιανῶν τῆς Τραπεζοῦντας καί γενικώτερα τοῦ Πόντου ἀρχίζουν ἀπό τόν ΙΖ' αἰῶνα. ᾿Από τότε κυρίως ἔχομεν εἰς τόν χῶρον αὐτόν πλήθη Νεομαρτύρων, πού ἐπροτίμησαν τήν θυσίαν, τό μαρτύριον, παρά νά ἀλλαξοπιστήσουν καί νά ἀφήσουν τήν πάτριον πίστιν. ῾Η Τουρκική τυραννία ζητοῦσε ἀπό τότε νά ἐκριζώσῃ τήν χριστιανικήν πίστιν καί μετ᾿ αὐτῆς καί τήν ἐθνικήν συνείδησιν τῶν ὑποδούλων.
Λόγῳ τῶν διωγμῶν δέν ὑπάρχει σημαντική ἄνθησις τῆς παιδείας κατ᾿ αὐτήν τήν περίοδον. Τήν Παιδείαν ἀναλαμβάνουν αἱ ῾Ιεραί Μοναί καί κυρίως ἡ Μονή τῆς Παναγίας τοῦ Σουμελᾶ, τῆς Βαζελῶνος, τοῦ Περιστεριῶτα πού ἀνεδείχθησαν σπουδαῖα πνευματικά κέντρα.
Μετά τό 1683, παρατηρεῖται μεγάλη ἄνθησις τῶν γραμμάτων. Διδάσκαλος ὀνομαστός ἀναφέρεται τήν ἐποχή αὐτή ὁ Σεβαστός Κυμινήτης. ῎Εχουμε ἐπίσης διδασκάλους τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς, μέ μεγάλην παράδοσιν, τῆς ᾿Αρχιτεκτονικῆς κλπ. Τό 1897 σημειώνεται μεγάλη ἀκμή τῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς ζωῆς εἰς τήν Τραπεζοῦντα καί γενικώτερα εἰς τόν Πόντο, ἐνῶ ἀπό τό 1914 μέχρι τό 1918 ἐστάλησαν ἀπό τούς Νεοτούρκους χιλιάδες χριστιανοί στήν ἐξορία, καί ἀπό τό 1919-1922 οἱ Τοῦρκοι ἐθνικισταί συνεπλήρωσαν τό ἔργον τῶν Νεοτούρκων. Νά ἀναφέρουμε καί κάτι πολύ σημαντικό διά νά καταλάβουμε τό μεγάλο ἐθνικό καί θρησκευτικό ἔργο πού ἐπετελεῖτο τότε κάτω ἀπό τά ἄγρια βλέμματα τοῦ Τούρκου κατακτητή. Τό 1913-14 ἡ ᾿Επαρχία τῆς Τραπεζοῦντος εἶχε 7.841 οἰκογένειες, 96 Ναούς καί 89 Σχολεῖα. Μόνο δέ ἡ πόλις τῆς Τραπεζοῦντος εἶχε 2500 ἑλληνικές οἰκογένειες, μέ 9 ἐνορίες, μεταξύ τῶν ὁποίων ὀνομαστές ἦσαν τοῦ ῾Αγίου Γρηγορίου καί τῆς ῾Αγίας Μαρίνας. Ναός σπουδαῖος ἦταν καί ὁ ἐπίσημος Ναός τῆς αὐτοκρατορικῆς αὐλῆς Παναγίας τοῦ Χρυσοκεφάλου, ὁ ὁποῖος μαζί μέ τόν Ναό τῆς ῾Αγίας ῎Αννης ἦσαν μεγάλα κέντρα τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί ἐθνικῆς ζωῆς, ὅπως ἦταν τότε γενικώτερον ὅλοι οἱ Ναοί τοῦ Πόντου....»

(ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΜΕΣΟΓΑΙΑΣ ΚΑΙ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗΣ ΚΗΡΥΚΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ «ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΠΗΓΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΔΙΔΑΓΜΑΤΩΝ», ΑΧΑΡΝΑΙ 1997).

(Post a new comment)

[ Home | Update Journal | Login/Logout | Search | Account | Site Map ]

Hosted by uCoz