Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΤΟΥ 1848 (Δ΄ΣΥΝΕΧΕΙΑ)
(Προτροπή προς τους ορθόδοξους για σταθερότητα)
18. Γι’ αυτό, αγαπητοί αδελφοί και συλλειτουργοί της Μετριότητάς μας, όπως πάντα, έτσι και τώρα, ιδιαίτερα σε αυτή την περίπτωση της έκδοσης της λεγομένης Εγκυκλίου, θεωρούμε απαραίτητο χρέος μας (σύμφωνα με την πατριαρχική και συνοδική μας ευθύνη να μη χαθεί κανείς από την θεία μάνδρα της Καθολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, της αγιότατης μητέρας όλων μας), να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας και να σας προτρέπουμε σε αυτό, να επαναλαμβάνουμε υπενθυμίζοντας ο ένας στον άλλο τα λόγια και τις προτροπές του ευλογημένου Παύλου στους ιερούς προκατόχους μας, τους ο οποίους ο ίδιος συγκάλεσε στην Έφεσο, «Προσέχετε τους εαυτούς σας και όλο το ποίμνιο, στο οποίο το άγιο Πνεύμα σας έθεσε επισκόπους για να καθοδηγείτε την Εκκλησία του Θεού, την οποία απέκτησε με το ίδιο Του το αίμα. Γιατί γνωρίζω αυτό, ότι εισχώρησαν σκληροί λύκοι ανάμεσα σας μετά την άφιξή μου, που δεν λυπούνται το ποίμνιο, και από εσάς τους ίδιους θα σηκωθούν άνδρες, οι οποίοι θα μιλούν με διεστραμμένα λόγια για να αποσπούν πίσω τους τούς μαθητές. Γι’ αυτό έχετε το νου σας»[74]. Τότε οι προκάτοχοι και πατέρες μας, ακούγοντας αυτές τις θείες παραγγελίες, έκλαιγαν με πόνο, και πέφτοντας στην αγκαλιά του τον φιλούσαν. Ελάτε λοιπόν και εμείς, αδελφοί, ακούγοντάς τον να μας νουθετεί με δάκρυα, να πέσουμε νοερά οδυρόμενοι στην αγκαλιά του και φιλώντας τον να τον παρηγορήσουμε με την σίγουρη υπόσχεσή μας, ότι κανείς δεν θα μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού, κανείς δεν θα μας παραπλανήσει από την ασφαλή οδηγία των Πατέρων μας, όπως ακριβώς κι εκείνους κανείς δεν κατόρθωσε να τους εξαπατήσει με όλη την προσπάθεια που κατέβαλλαν κατά καιρούς αυτοί που ξεσηκώθηκαν γι’ αυτό το σκοπό από τον πειρασμό· ώστε να ακούσουμε από τον Κύριο το «εύγε, δούλε αγαθέ και πιστέ», λαμβάνοντας το αποτέλεσμα της πίστης, δηλαδή την σωτηρία των ψυχών μας και του λογικού ποιμνίου, στο οποίο το άγιο Πνεύμα μας κατέστησε ποιμένες.
19. Αυτή την αποστολική παραγγελία και προτροπή διαβιβάζουμε με εσάς σε όλο το ορθόδοξο πλήρωμα, οπουδήποτε βρίσκονται εγκατεστημένοι στη γη, στους ιερείς και στους ιερομονάχους, στους ιεροδιακόνους και στους μοναχούς, με μία λέξη σε όλο τον Κλήρο και τον ευσεβή λαό, άρχοντες και αρχόμενους, πλούσιους ή φτωχούς, στους γονείς και στα παιδιά, στους δασκάλους και μαθητές, στους μορφωμένους και τους αμόρφωτους, στους κυρίους και τους υπηρέτες, ώστε όλοι μας, υποστηρίζοντας και συμβουλεύοντας ο ένας τον άλλο, «να μπορέσουμε να αντισταθούμε στα τεχνάσματα του διαβόλου». Γιατί αυτό μας προτρέπει όλους ο ευλογημένος Πέτρος ο απόστολος. «Γίνετε εγκρατείς, επαγρυπνείτε, γιατί ο εχθρός μας ο διάβολος σαν βρυχώμενο λιοντάρι περιφέρεται αναζητώντας κάποιον να καταπιεί· αντισταθείτε σ’ αυτόν, [μένοντας] σταθεροί στην πίστη»[75].
20. Γιατί η πίστη μας, αδελφοί, δεν προέρχεται από ανθρώπους ούτε διαμέσου ανθρώπου, αλλά διά της αποκαλύψεως του Ιησού Χριστού, την οποία κήρυξαν οι θείοι Απόστολοι, κραταίωσαν οι ιερές οικουμενικές Σύνοδοι, παρέδωσαν ο ένας μετά τον άλλο οι μέγιστοι σοφοί Διδάσκαλοι της οικουμένης και επικύρωσαν τα χυμένα αίματα των αγίων Μαρτύρων. «Διατηρούμε την ομολογία», την οποία παραλάβαμε ανόθευτη από τέτοιους άνδρες, αποστρεφόμενοι κάθε καινοτομία ως υπαγόρευση του διαβόλου· αυτός που δέχεται νεωτερισμό, κατακρίνει ως ανεπαρκή την κηρυγμένη ορθόδοξη πίστη. Όμως αυτή έχει ήδη σφραγισθεί πλήρης, χωρίς να επιδέχεται ούτε μείωση ούτε αύξηση ούτε οποιαδήποτε αλλοίωση, και αυτός που τολμά ή να πράξει ή να συμβουλεύσει ή να σκεφτεί αυτό, έχει ήδη αρνηθεί την πίστη του Χριστού, έχει ήδη με την θέλησή του υποβληθεί στο αιώνιο ανάθεμα για την βλασφημία προς το άγιο Πνεύμα, ότι δήθεν δεν έχει εκφραστεί πλήρως στις Γραφές και μέσω των οικουμενικών Συνόδων.
13. Εμείς δεν αναθεματίζουμε, αλλά η αίρεση οδηγεί τραγικά στο ανάθεμα
Το φρικτό αυτό ανάθεμα, αδελφοί και αγαπητά παιδιά εν Χριστώ, δεν το εκφωνούμε εμείς σήμερα, αλλά το εκφώνησε πρώτος ο Σωτήρας μας· «όποιος μιλήσει εναντίον του Αγίου Πνεύματος, δεν θα συγχωρεθεί ούτε σε αυτόν τον αιώνα, ούτε στον μελλοντικό»[76]· ο άγιος Παύλος εκφώνησε[77]· «απορώ που μετακινείστε τόσο γρήγορα από αυτόν που σας κάλεσε με την χάρη του Χριστού σε άλλο ευαγγέλιο, το οποίο δεν είναι άλλο, παρά μόνον κάποιοι που σας ταράσσουν και θέλουν να διαστρεβλώσουν το ευαγγέλιο του Χριστού· αλλά κι αν εμείς ή άγγελος από τον ουρανό σας κηρύσσει άλλο ευαγγέλιο από αυτό που σας κηρύξαμε, ας είναι ανάθεμά»· αυτό εκφώνησαν οι επτά οικουμενικές Σύνοδοι και όλη η χορωδία των θεοφόρων Πατέρων. Όλοι λοιπόν οι καινοτόμοι, είτε με αίρεση είτε με σχίσμα, ενδύθηκαν με τη θέλησή τους, σύμφωνα με τον ψαλμωδό[78], «κατάρα ως ρούχο», είτε έτυχε να είναι Πάπες είτε Πατριάρχες είτε Κληρικοί είτε Λαϊκοί· «κι αν κάποιος, ακόμα και άγγελος από τον ουρανό, σας κηρύσσει άλλο ευαγγέλιο από αυτό που έχετε παραλάβει, ας είναι ανάθεμα». Έτσι σκεπτόμενοι οι Πατέρες μας και υπακούοντας στους ψυχοσωτήριους λόγους του Παύλου, στάθηκαν σταθεροί και στέρεοι στην πίστη που τους παραδόθηκε από γενιά σε γενιά και την διέσωσαν αμετάβλητη και αμόλυντη στο μέσο τόσων αιρέσεων, και την παρέδωσαν σε μας αληθινή και ανόθευτη, όπως βγήκε αγνή από το στόμα των πρώτων υπηρετών του Λόγου· έτσι σκεπτόμενοι και εμείς, ανόθευτη όπως την παραλάβαμε θα την μεταδώσουμε στις επερχόμενες γενιές, χωρίς να μεταβάλλουμε τίποτα, για να είναι κι εκείνοι, όπως κι εμείς, ευπρεπείς και να μην ντρέπονται όταν μιλούν για την πίστη των προγόνων τους.
(Τα βοσκοτόπια της μυστικής Εδέμ – η εγκυρότητα της Ορθοδοξίας)
21. Γι' αυτό, αδελφοί και αγαπητά εν Κυρίω παιδιά μας, «έχοντας εξαγνίσει τις ψυχές μας με την υπακοή στην αλήθεια», κατά τον Απόστολο[79], «προσέχουμε αυτά που ακούσαμε, για να μην παρασυρθούμε»[80]. Η πίστη και η ομολογία την οποία κατέχουμε δεν είναι για να ντρεπόμαστε, διδάσκεται στο ευαγγέλιο από το στόμα του Κυρίου μας, έχει βεβαιωθεί από τους άγιους Αποστόλους, από τις επτά ιερές οικουμενικές Συνόδους, έχει κηρυχθεί σε όλη την υφήλιο, μαρτυρείται και από τους εχθρούς της, οι οποίοι πριν αποστατήσουν από την Ορθοδοξία στις αιρέσεις, αυτή την πίστη κατείχαν κι αυτοί ή έστω οι πατέρες τους ή οι προπάτορές τους· μαρτυρείται από την αδιάκοπη Ιστορία ως θριαμβεύουσα εναντίον όλων των αιρέσεων, οι οποίες την καταδίωξαν και την καταδιώκουν, όπως βλέπετε, μέχρι και σήμερα. Οι ιεροί άγιοι Πατέρες και προκάτοχοί μας, από γενιά σε γενιά, αρχίζοντας από τους Αποστόλους και αυτούς που οι Απόστολοι όρισαν διαδόχους τους μέχρι σήμερα, σχηματίζοντας μία αδιάσπαστη αλυσίδα και συνδέοντας χέρι με χέρι, οριοθετούν έναν ιερό περίβολο, του οποίου «πόρτα είναι ο Χριστός», στον οποίο όλο το ορθόδοξο ποίμνιο τρέφεται στα ζωηφόρα βοσκοτόπια της μυστικής Εδέμ, και όχι «σε αδιάβατους και τραχείς [τόπους]»!, όπως υποθέτει η Μακαριότητά του[81]. Η Εκκλησία μας διαθέτει τα ίδια τα ανόθευτα κείμενα των αγίων Γραφών, που ποτέ δεν εκπίπτουν, της μεν Παλαιάς Διαθήκης την αληθινή και άρτια μετάφραση, της δε Νέας το ίδιο το θείο πρωτότυπο. Οι τελετές των ιερών μυστηρίων, κι ιδιαίτερα της θείας λειτουργίας, είναι οι ίδιες εκείνες οι λαμπρές και κατανυκτικές τελετές που παραδόθηκαν από τους Αποστόλους. Κανένα έθνος, καμία χριστιανική κοινωνία δεν μπορεί να καυχηθεί για [αρχαίες λειτουργίες όπως] του Ιάκωβου, του Βασιλείου, του Χρυσοστόμου· οι σεβάσμιες οικουμενικές Σύνοδοι, αυτοί οι επτά στύλοι του οίκου της σοφίας[82], σε αυτήν και ανάμεσά μας οργανώθηκαν· αυτή διαθέτει τα πρωτότυπα των ιερών τους όρων [ΟΟΔΕ: δηλ. αποφάσεων]. Οι ποιμένες της και ο τίμιος κλήρος και η τάξη των μοναχών διατηρεί την αρχαιότατη και αθώα σεμνότητα των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού και στις αξιώσεις και στον τρόπο ζωής, ακόμη και στην απλοϊκή αμφίεσή τους. Ναι! Αληθινά, σε αυτή την άγια μάνδρα συνεχώς έκαναν και κάνουν επιθέσεις, όπως βλέπουμε και στην περίπτωσή μας, «σκληροί λύκοι», κατά την πρόβλεψη του Αποστόλου, πράγμα που δείχνει ότι τα αληθινά πρόβατα του μεγάλου ποιμένα σε αυτήν προστατεύονται · αλλ’ αυτή και έψαλε και θα ψάλλει για πάντα, «κυκλώνοντας με περικύκλωσαν, όμως στο όνομα του Κυρίου αμύνθηκα σ’ αυτούς»[83].
Θα προσθέσουμε και μία ανάμνηση, λυπηρή μεν, χρήσιμη όμως για την απόδειξη και επικύρωση της αλήθειας των λόγων μας. Όλα τα χριστιανικά έθνη που βλέπουμε σήμερα να καυχώνται στο όνομα του Χριστού, μη εξαιρουμένης της ίδιας της Δύσης, ούτε της ίδιας της Ρώμης, όπως βεβαιωνόμαστε και από τον κατάλογο των πρώτων Παπών, διδάχθηκαν την αληθινή πίστη στον Χριστό από τους δικούς μας άγιους προκατόχους και Πατέρες, έστω κι έπειτα δόλιοι άνδρες, πολλοί από τους οποίους ήταν ποιμένες και αρχιποιμένες αυτών των εθνών, τόλμησαν με άθλιους λογισμούς και αιρετικές απόψεις να μολύνουν, φευ!, την ορθοδοξία εκείνων των εθνών, όπως η αδιάψευστη Ιστορία μας διδάσκει [και] όπως προείπε ο Παύλος.
(Ας μείνουμε λοιπόν κοντά στη μητέρα μας)
22. Γι' αυτό ας συνειδητοποιήσουμε, αδελφοί και πνευματικά μας παιδιά, πόσο μεγάλη είναι η χάρη, την οποία έδωσε ο Θεός στην ορθόδοξη πίστη μας και στην μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία Του, η οποία, όπως μια μητέρα που είναι υπεράνω υποψίας για τον άνδρα της, μας ανατρέφει σαν παιδιά που δεν έχουν λόγο να ντρέπονται και που απολογούνται θετικά με ευγενική παρρησία για «την ελπίδα που είναι μέσα μας». Αλλά τι θα ανταποδώσουμε εμείς οι αμαρτωλοί στον Κύριο «για όλα όσα ανταπέδωσε σε μας;» Ο Κύριος και Θεός μας, που δεν χρειάζεται τίποτε, ο οποίος μας ανέκτησε με το δικό Του αίμα, τίποτε άλλο δεν απαιτεί από εμάς, παρά την αφοσίωση ολόκληρης της ψυχής και της καρδιάς μας στην αγνή ιερή πίστη των Πατέρων μας, την αγάπη και την στοργή στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία μας αναγέννησε όχι με νεωτεριστικό ράντισμα, αλλά με το θείο λουτρό του αποστολικού βαπτίσματος, η οποία μας τρέφει, σύμφωνα με την αιώνια Διαθήκη του Σωτήρα μας, με το ίδιο Του το τίμιο σώμα, και, σαν αληθινή μητέρα, μας δίνει να πιούμε με αφθονία το ίδιο το πολύτιμο αίμα Του, που χύθηκε για μας και για την σωτηρία του κόσμου.
Ας την περικυκλώσουμε λοιπόν νοερά, «όπως τα κλωσόπουλα την κότα», οπουδήποτε στη γη και αν βρισκόμαστε, στον βορρά ή στον νότο, στην ανατολή ή στην δύση· ας αγκιστρώσουμε τα μάτια και το νου μας πάνω στην αγιότατη και λαμπρότατη όψη και ομορφιά της· ας κρατήσουμε με τα δύο μας χέρια το φωτεινό της ένδυμα, το οποίο «ο νυμφίος ο ωραίος στην όψη» της φόρεσε με τα ίδια Του τα αμόλυντα χέρια, όταν την λύτρωσε από την δουλεία στον πλάνο [ΟΟΔΕ: στο διάβολο] και την στόλισε ως αιώνια νύφη Του. Ας συναισθανθούμε στις ψυχές μας το αμοιβαίο αίσθημα του πόνου της μητέρας που αγαπά τα παιδιά της και των παιδιών που αγαπούν την μητέρα τους, όταν ότι λυκόφρονες άνδρες και ψυχοκάπηλοι προσπαθούν και μεθοδεύουν ή εκείνη να πιάσουν αιχμάλωτη ή αυτά να αρπάξουν σαν αρνιά από τις μητέρες τους. Ας εντείνουμε λοιπόν αυτό το αίσθημα, κληρικοί και λαϊκοί, ιδίως τώρα, που ο αόρατος εχθρός της σωτηρίας μας, χορηγώντας[84] απατηλές διευκολύνσεις, μεταχειρίζεται τόσο δυνατά όργανα και περιφέρεται παντού, κατά τον ευλογημένο Πέτρο, «ζητώντας κάποιον για να καταπιεί», και όταν «στην οδό αυτή, στην οποία πορευόμαστε» ειρηνικά και χωρίς κακία, τοποθετεί τις δόλιες παγίδες του.
23. Ο δε Θεός της ειρήνης, «ο οποίος επανέφερε από τους νεκρούς τον μεγάλο ποιμένα των προβάτων», «ο οποίος ούτε θα νυστάξει, ούτε θα κοιμηθεί φυλάσσοντας τον [πνευματικό] Ισραήλ», «θα φρουρήσει τις καρδιές σας και τις σκέψεις σας», «και θα κατευθύνει τις πορείες σας σε κάθε καλό έργο». Ας έχετε υγεία και χαρά εν Κυρίω.
1848, μήνας Μάιος, Ινδικτιώνος ς΄.
† Άνθιμος ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, νέας Ρώμης, και οικουμενικός Πατριάρχης, εν Χριστώ τω Θεώ αγαπητός αδελφός και ικέτης [υπέρ υμών]. † Ιερόθεος ελέω Θεού Πατριάρχης Αλεξανδρείας και όλης της Αιγύπτου, εν Χριστώ τω Θεώ αγαπητός αδελφός και ικέτης. † Μεθόδιος ελέω Θεού Πατριάρχης της μεγάλη πόλης του Θεού Αντιόχειας και όλης της Ανατολής, εν Χριστώ τω Θεώ αγαπητός αδελφός και ικέτης. † Κύριλλος ελέω Θεού Πατριάρχης Ιεροσολύμων και όλης της Παλαιστίνης, εν Χριστώ τω Θεώ αγαπητός αδελφός και ικέτης.
Η ιερά Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη
† Ο Καισαρείας Παΐσιος - † Ο Εφέσου Άνθιμος - † Ο Ηρακλείας Διονύσιος - † Ο Κιζύκου Ιωακείμ - † Ο Νικομηδείας Διονύσιος - † Ο Χαλκηδόνας Ιερόθεος - † Ο Δέρκων Νεόφυτος - † Ο Αδριανουπόλεως Γεράσιμος - † Ο Νεοκαισαρείας Κύριλλος - † Ο Βεροίας Θεόκλητος - † Ο Πισιδίας Μελέτιος - † Ο Σμύρνης Αθανάσιος - † Ο Μελενίκου Διονύσιος - † Ο Σόφιας Παΐσιος – † Ο Λήμνου Δανιήλ - † Ο Δρυϊνουπόλεως Παντελεήμων - † Ο Ερσεκίου Ιωσήφ - † Ο Βοδενών Άνθιμος.
Η ιερά Σύνοδος στην Αντιόχεια
† Ο Αρκαδίας Ζαχαρίας - † Ο Εμέσης Μεθόδιος - † Ο Τριπόλεως Ιωαννίκιος - † Ο Λαοδικείας Αρτέμιος.
Η ιερά Σύνοδος στην Ιερουσαλήμ
† Ο Πέτρας Μελέτιος - † Ο Βηθλεέμ Διονύσιος - † Ο Γάζας Φιλήμων - † Ο Νεαπόλεως Σαμουήλ - † Ο Σεβαστείας Θαδδαίος - † Ο Φιλαδελφείας Ιωαννίκιος - † Ο Θαβωρίου Ιερόθεος.