ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΟΝ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚ. ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2009
Δ. ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
i.Προετοιμασία για το Βάπτισμα ή Κατήχηση
Πριν από την ιερουργία του βαπτίσματος προηγείται χρόνος πνευματικής προετοιμασίας και κατήχησης όλων αυτών που θα ήθελαν ν’ ακολουθήσουν τη νέα εν Χριστώ ζωή. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια υπήρχε συγκεκριμένο πρόγραμμα πνευματικής άσκησης, νηστείας, προσευχής, διδασκαλίας, με στόχο την όσο το δυνατόν καλύτερη προετοιμασία για το μελλοντικό βάπτισμα.
Η Εκκλησία οργάνωσε την ομάδα των κατηχουμένων, τους οποίους εκπαίδευε για τρία χρόνια με ειδικούς κατηχητές και με σειρά γενικών χριστιανικών μαθημάτων. Οι κατηχούμενοι διακρίνονταν σε τρεις τάξεις: τους ακροωμένους, τους κυρίως κατηχουμένους και τους φωτιζομένους. Οι ακροώμενοι άκουγαν τις περικοπές της Αγίας Γραφής και το κήρυγμα χωρίς καμία ευθύνη τήρησης των εντολών της χριστιανικής διδασκαλίας. Οι κυρίως κατηχούμενοι, που ζητούσαν την ένταξή τους στην Εκκλησία, άκουγαν κι αυτοί το λόγο του Θεού και ήταν υποχρεωμένοι να συμμορφώνονται σ’ αυτόν. Οι φωτιζόμενοι ήταν όσοι ήθελαν να βαπτισθούν το Πάσχα και κατά τη διάρκεια της μεγάλης Τεσσαρακοστής προετοιμάζονταν συστηματικότερα και εντονότερα.
Σήμερα η προετοιμασία για το βάπτισμα γίνεται με ειδικές ευχές στην προβαπτισματική τελετουργία. Απευθύνεται κυρίως στους γονείς και στον ανάδοχο, μια και οι βαπτιζόμενοι είναι συνήθως βρέφη, με σκοπό να βοηθήσουν το παιδί στην πίστη. Είναι προετοιμασία που στοχεύει να ενισχύσει την πίστη των φωτιζομένων έναντι των επιθέσεων της πλάνης και του διαβόλου, να τονίσει ότι το βάπτισμα είναι υπόθεση της Εκκλησίας που προετοιμάζει για την αιώνια ζωή και να συνειδητοποιήσει ο φωτιζόμενος ότι το βάπτισμα είναι πράξη ευθύνης και ελευθερίας που αλλάζει και μεταμορφώνει τη ζωή του.
1. Ευχή εις το ποιήσαι κατηχούμενον:
Ο ιερέας δυτικά του ναού διαβάζει την ευχή εις κατηχούμενον, αφού φυσήσει το παιδί στο πρόσωπο. Το φύσημα έχει την έννοια της μετάδοσης της νέας πνοής ζωής, όπως ο Θεός φύσησε στον Αδάμ την ημέρα της δημιουργίας του, αλλά και όπως ο Χριστός φύσησε στους μαθητές Του στην πρώτη εμφάνισή Του μετά την Ανάσταση όταν τους μετέδωσε Πνεύμα Άγιο. Στη συνέχεια σφραγίζει το πρόσωπο του φωτιζομένου με το σημείο του σταυρού τρεις φορές λέγοντας «Είς τό ὄνομα τοῦ Πατρός...». Ακολουθεί η χειροθεσία – ευχή εις το ποιήσαι κατηχούμενον, που συμβολίζει την κυριαρχία που έχει ο λειτουργός στον κατηχούμενο. Πλέον ξεφεύγει ο κατηχούμενος από την εξουσία του σατανά και μπαίνει κάτω από την σκέπη της Εκκλησίας.
Σ΄ αυτό το σημείο γίνεται και η ονοματογραφία, όπου ο φωτιζόμενος εγγράφεται στο βιβλίο της Εκκλησίας στην τάξη των φωτιζομένων. Η σημασία του ονόματος για το χριστιανό είναι πολύ μεγάλη. Το παίρνει κατά μίμηση της ονοματοδοσίας του Κυρίου κατά την όγδοη μέρα από τη γέννησή του. Επίσης είναι δείγμα απομάκρυνσης και αποκοπής του κατηχούμενου από τη ματαιότητα του κόσμου και σημάδι της εν Χριστώ αναγέννησής του. Του δίνει τη δυνατότητα να συνδεθεί με το ορθόδοξο ήθος και τον εκκλησιαστικό τρόπο ζωής μέσα από τη συγκεκριμένη ονομαστική του εορτή. Γι’ αυτό και τα ονόματα ενδείκνυται να είναι χριστιανικά.
2. Εξορκισμοί:
Ακολουθούν οι εξορκισμοί που θα διαβάσει ο ιερέας διατάσσοντας το δαίμονα να «εξέλθει και να αναχωρήσει από του πλάσματος τούτου συν πάσει τη δυνάμει και τοις αγγέλοις αυτού». Ο σατανάς εξορκίζεται στο όνομα του σταυρού, «του ξύλου της ζωής», και στο όνομα «του σωτηριώδους πάθους του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού και του τιμίου αυτού σώματος και αίματος». Έτσι ο φωτιζόμενος πορεύεται ελεύθερος και καθαρός προς το βάπτισμα, το οποίο τον απελευθερώνει από κάθε δαιμονική εμπειρία και τον κάνει παιδί του ουράνιου πατέρα, κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. 3. Ευχή μετά το ποιήσαι κατηχούμενον:
Είναι ευχή που διαβαζόταν στον κατηχούμενο μετά την τελική απόφαση της Εκκλησίας να τον κάνει δεκτό στο βάπτισμα. Έχει όμως και εξορκιστικό χαρακτήρα. Αρχικά ζητείται από το Θεό να δεχτεί τον άνθρωπο που είναι δικό του πλάσμα στην ουράνιο βασιλεία και να του αποστείλει άγγελο φωτεινό ως ασφάλεια και δύναμη από κάθε διαβολική επίθεση. Ο άγγελος θα τον συντροφεύει σε όλη του τη ζωή, τον προφυλάσσει από τα φοβερά δαιμόνια και τον οδηγεί στη βασιλεία των ουρανών, αρκεί εκείνος να διατηρεί αμόλυντη τη χάρη του βαπτίσματος. Ακολούθως ο ιερέας κάνει τρία εμφυσήματα στο πρόσωπο με σκοπό την αποδίωξη κάθε πονηρού πνεύματος, αφού η πράξη αυτή είναι σημείο αναζωογονήσεως του ανθρώπου. Μετά τα εμφυσήματα γίνεται τριπλή σφράγιση με το σημείο του σταυρού στο μέτωπο, το στόμα και το στήθος για την καθαρότητα στο μυαλό, στο λόγο και στη ζωή.
4. Απόταξη:
Κατά την τελετή της απόταξης γίνεται η προσωπική και ολόψυχη αποκήρυξη του σατανά από τον βαπτιζόμενο λίγο πριν την τελετή της βάπτισης.
Ο βαπτιζόμενος (ο ανάδοχος στα νήπια) βλέπει δυτικά και απαντάει στο τριπλό ερώτημα: - «Ἀποτάσσῃ τῷ σατανᾷ;» «Καί πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτοῦ; Καῖ πᾶσῃ τ± λατρείᾳ αὐτοῦ; Καί πᾶσι τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ; Καῖ πᾶσῃ τ± πομπ± αὐτοῦ;» - «Ἀποτάσσομαι.» - «Ἀπετάξω τῷ σατανᾷ;» - «Ἀπεταξάμην» - «Και ἐμφύσησον καὶ ἔμπτυσον αὐτῷ». Και τότε φυσά και φτύνει.
Η στροφή προς τη δύση γίνεται επειδή εκεί συμβολίζεται το σκότος και τόπος όπου έχει το βασίλείό του ο σατανάς. Αποκηρύσσεται ο σατανάς ως πονηρός και σκληρός τύραννος, ως δημιουργός και συνεργός κάθε κακίας που απειλεί τον άνθρωπο και τον κόσμο.
Η απάντηση αποκήρυξης από το βαπτιζόμενο σημαίνει ότι απορρίπτει την ειδωλολατρία και τον παλιό τρόπο ζωής, αρνείται ταυτόχρονα και όλα τα όπλα και τα έργα του διαβόλου. Υπόσχεται δηλαδή ότι θα αποφεύγει κάθε αμαρτία και παράλογη πράξη («καί πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτοῦ»), κάθε τιμή προς τα άψυχα είδωλα, ήθη και έθιμα διαβολικά, μαντείες, μαγικές τελετουργίες («καῖ πᾶσῃ τ± λατρείᾳ αὐτοῦ»), τους αγγέλους που ακολούθησαν το σατανά στην ανταρσία του εναντίον του Θεού, αλλά και εκείνους που είναι υποταγμένοι στο σατανά (αιρετικοί) («καί πᾶσι τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ»), αλλά ακόμα και όλα τα πράγματα εκείνα που συνδέονται με ειδωλολατρικές πράξεις και εκδηλώσεις, όπως συμμετοχή στον ειδωλολατρικό τρόπο διασκέδασης, θεατρομανία, ανήθικες συμπεριφορές κλπ («καῖ πᾶσῃ τ± πομπ± αὐτοῦ»). Η εμφύσηση δηλώνει την με όλη την καρδιά απομάκρυνση και εκδίωξη του σατανά. Η έμπτυση σημαίνει την περιφρόνησή του ως μιαρού και βδελυρού.
5. Σύνταξη:
Κατά τη σύνταξη ο φωτιζόμενος στρέφεται προς την ανατολή και συντάσσεται με το Χριστό με τριπλή πάλι απάντηση ύστερα από σχετική ερώτηση του ιερέα: «Συντάσσῃ τῷ Χριστῷ;» Συντάσσομαι. «Συνετάξω τῷ Χριστῷ;» Συνεταξάμην.
Η ανατολή είναι σύμβολο του φωτός και θυμίζει τη νοσταλγία και την αναζήτηση του παραδείσου που είναι ο χώρος του φωτός. Έτσι ανοίγεται μπροστά στο φωτιζόμενο ο παράδεισος του Θεού. Τώρα που έχει συνταχθεί με το Χριστό ελευθερώνεται από την κυριαρχία του σατανά και οδηγείται από το σκότος στο φως και από το ψεύδος στην αλήθεια.
6. Ομολογία:
Μετά τη σύνταξη με το Χριστό ακολουθεί η ομολογία της πίστεως. Ο φωτιζόμενος μετά από ερώτηση του λειτουργού δηλώνει ότι πιστεύει στο Χριστό ως βασιλέα και Θεό. «Καὶ πιστεύεις αὐτῷ;» «Πιστεύω αὐτῷ ὡς βασιλεῖ καὶ Θεῷ». Ακολουθεί η απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα παντοκράτορα...» και η προσκύνηση της Αγίας Τριάδος «Προσκυνῶ Πατέρα, Υἱόν καὶ ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καὶ ἀχώριστον». Όπως η απόταξη ήταν η επίσημη πράξη ακύρωσης της συνθήκης με το σατανά, έτσι και τώρα η ομολογία της πίστεως είναι η επίσημη πράξη της συνθήκης με το Χριστό. Η απαγγελία του συμβόλου σημαίνει ότι ο φωτιζόμενος αποδέχεται τη νέα πίστη και παίρνει την απόφαση να τη ζήσει με συνέπεια και υπευθυνότητα. Η προσκύνηση της αγίας Τριάδας είναι έκφραση σεβασμού, αγάπης και υπακοής. Ο άνθρωπος πλέον συγκαταλέγεται ως στρατιώτης στο στάδιο το πνευματικό και ελπίζει στη σωτηρία του. Γι’ αυτό και ο ιερέας τελειώνει την κατήχηση με την ευχή προς το Θεό να καταξιώσει το δούλο του της μεγάλης χάριτος του αγίου βαπτίσματος.
ii.Η Τελετή της Βάπτισης:
1. Έναρξη Βάπτισης – Ειρηνικά:
Ο ιερέας, ντυμένος με το άσπρο πετραχήλι και το άσπρο φελώνιο μετακινείται από το νάρθηκα και εισάγει το βαπτιζόμενο στον κυρίως ναό. Γεμίζει με νερό η κολυμβήθρα εις τύπον του Ιορδάνη και ανάβουν τα φώτα δηλώνοντας το φωτισμό του πνεύματος και το πέρασμα του φωτιζομένου από το σκότος εις το φως. Ο ιερέας θυμιάζει την κολυμβήθρα, τις εικόνες και τον κόσμο και αρχίζει το μυστήριο με τα ίδια λόγια που αρχίζει η θεία λειτουργία «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός...». ΄Έτσι αρχίζει η τελετή της βάπτισης, η οποία παλιότερα γινόταν την ώρα της Θείας Λειτουργίας. Στη συνέχεια λέγονται τα Ειρηνικά, αιτήματα με τα οποία ζητείται να έλθει στο νερό η χάρη της απολύτρωσης και η ευλογία του Ιορδάνη, η καθαρτική ενέργεια της υπερουσίου Τριάδος, ο φωτισμός της γνώσεως και ευσεβείας, ώστε ο φωτιζόμενος να γίνει άξιος της άφθαρτης βασιλείας, υιός φωτός και κληρονόμος των αιωνίων αγαθών.
2. Ευχή του καθαγιασμού του ύδατος:
Το νερό του βαπτίσματος ευλογείται και καθαγιάζεται κατά την ανάγνωση της ευχής «Μέγας εἶ, Κύριε, καί θαυμαστά τά ἔργα σου...», με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος, η οποία συνοδεύεται με τη σταυροειδή σφράγιση του ιερέα. Τώρα πια το νερό αποκτά δύναμη αγιότητας και με τη σφράγιση εκτυπώνεται πάνω ο Χριστός, εξαφανίζεται η σφραγίδα του εχθρού και γίνεται πνευματικό και άγιο. Την ώρα αυτή ο ιερέας μιμείται το Χριστό που συνέτριψε με τη βάπτισή του τα κεφάλια των δρακόντων στα νερά του Ιορδάνη και μας ανέπλασε. Ταυτόχρονα αναγόμαστε στο χρόνο της δημιουργίας του κόσμου. Όπως τότε το νερό ήταν το βασικό στοιχείο της δημιουργίας, έτσι και τώρα είναι το βασικό στοιχείο της αναδημιουργίας. Όπως τότε από το νερό και το σκότος ξεπήδησε η ζωή, χάρη στη δύναμη του Πνεύματος του Θεού που «επεφέρετο επάνω του ύδατος», έτσι και στο βάπτισμα ξεπηδά η νέα ζωή, η εν Χριστώ ζωή του ανθρώπου.
3. Ευλογία επορκιστού ελαίου:
Εξορκιστικές ευχές διαβάζονται όχι μόνο σε πρόσωπα, αλλά και σε αντικείμενα (νερό, λάδι). Η ευχή για εξορκιστική δύναμη του ελαίου γίνεται με εμφύσημα, δηλώνοντας τη χάρη του Πνεύματος και με τριπλή σφράγιση με το σημείο του σταυρού. Μετά την ευλογία, ο ιερέας κάνει στο νερό τρεις σταυρούς με το επορκιστό έλαιο για την ολοκλήρωση του καθαγιασμού του ύδατος.
4. Χρίση με επορκιστό έλαιο:
Η χρίση με επορκιστό έλαιο γίνεται ενώ ο βαπτιζόμενος είναι γυμνός. Η απέκδυση των ρούχων συμβολίζει την απαλλαγή από την αμαρτία, τη γυμνότητα του παραδείσου, όπου δεν υπήρχε η αίσθηση της ντροπής της αμαρτίας. Είναι, ακόμη, μίμηση της γυμνότητας του Χριστού πάνω στο σταυρό όπου ξεγύμνωσε τις εξουσίες του σκότους. Τέλος, σημαίνει ότι αποβάλλει ο άνθρωπος την παλαιή περιβολή απαλλαγμένος από την αμαρτία και τη φθαρτότητα, πλησιάζοντας χωρίς εμπόδια το φως το αληθινό, επιστρέφοντας στον Παράδεισο.
Ο ιερέας παίρνει με τα τρία δάχτυλα του δεξιού χεριού το άγιο έλαιο και χρίει σταυροειδώς το μέτωπο, το στήθος και την πλάτη, λέγοντας σε κάθε σημείο κάποια βιβλική φράση. Αλείφεται στο πρόσωπο, έτσι ώστε ο διάβολος βλέποντας την αστραπή που αστράφτει στο πρόσωπό του να εκτυφλώνεται και να μην μπορεί να τον αντικρίσει. Αλείφεται και σε όλο το σώμα, διότι, όπως αλείφονταν οι παλιοί αθλητές πριν τους αγώνες, έτσι και αυτός εισέρχεται στο στάδιο του πνευματικού αγώνα ως αθλητής του Χριστού.
5. Η βάπτιση:
Η βάπτιση γίνεται με τα εξής λόγια από τον ιερέα: «Βαπτίζεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ (όνομα), εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός, Ἀμήν· καὶ τοῦ Υἱοῦ, Ἀμήν· καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, Ἀμήν».
Η τριπλή κατάδυση και ανάδυση που γίνεται στο όνομα της αγίας Τριάδος σημαίνει το θάνατο και την ανάσταση. Θάνατο του παλιού εαυτού και ανάσταση του νέου. Όπως ο Χριστός κατέβηκε στον τάφο και αναστήθηκε άφθαρτος, έτσι και ο βαπτιζόμενος συμμετέχει στην τριήμερο ταφή και ανάσταση του Χριστού, ως μέλος του σώματός Του και ως τέκνον του Ουράνιου Πατέρα.
Η πλήρης κάλυψη του βαπτιζομένου μέσα στο αγιασμένο νερό του βαπτίσματος είναι εικόνα του θανάτου και της ταφής του Χριστού, όπως τονίζει ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης. Με το βάπτισμα εικονίζεται και πραγματοποιείται η εις Άδου Κάθοδος και η λαμπρή και ένδοξη συνανάσταση μαζί με το Σωτήρα Χριστό. Γίνεται μίμηση των παθών του Χριστού «ἐν εἰκόνι», αλλά σωτηρία «ἐν ἀληθεία». Δεν θαβόμαστε στο χώμα και δεν πεθαίνουμε πραγματικά πάνω στο σταυρό, όπως ο Χριστός, σωζόμαστε όμως πραγματικά. Ο ανακαινισμός του ανθρώπου με το βάπτισμα είναι έργο της Αγίας Τριάδος, που με τη συνεχή άσκηση του φωτιζομένου μπορεί να συνεχίσει στη μετέπειτα ζωή του τη μίμηση του θανάτου του Χριστού. Δηλαδή πρέπει να είμαστε πάντα έτοιμοι να μιμούμαστε το Χριστό, όπως έζησε Εκείνος, αλλά και να πεθαίνουμε για χάρη του, νεκρώνοντας τα πάθη μας.
Κατά το χρόνο της εξόδου του βαπτιζομένου από την κολυμβήθρα ψάλλεται ο 31ος ψαλμός: «Μακάριοι, ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι, καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι». Είναι ύμνος χαράς για τη νέα γέννηση, για την απαλλαγή από το θάνατο, για τη νέα πνευματική ζωή. Είναι «η μελωδία ης νίκης» (άγιος Πρόκλος), νίκης πάνω στη φθορά και το θάνατο. Η ευχή δηλώνει την ολοκληρωτική κάθαρση από τις αμαρτίες που έχουν γίνει στο παρελθόν, αλλά και υπενθύμιση για την υπόσχεση του βαπτιζομένου να κρατήσει τη συμφωνία που έκαμε με το Χριστό να φυλάει τις εντολές του.
6. Χρίσμα:
Το μυστήριο του χρίσματος είναι ένα ξεχωριστό μυστήριο, αλλά έχει άμεση σχέση με το μυστήριο του βαπτίσματος. Ακολουθεί αμέσως μετά το βάπτισμα, γιατί αποτελεί την ολοκλήρωσή του. Ο ιερέας χρίει το βαπτιζόμενο, δηλαδή τον αλείφει με άγιο μύρο στα σημεία των πέντε αισθήσεων, όπως έγινε στο έλαιο, λέγοντας «Σφραγίς δωρεᾶς Πνεύματος ἁγίου. Ἀμήν».
Αόρατα αλλά και πραγματικά έρχεται το άγιο Πνεύμα, όπως τότε στους αγίους αποστόλους, χαρίζοντας τις δωρεές και ενδυναμώνοντάς τον στη νέα ζωή που αρχίζει. Γίνεται έτσι μια προσωπική Πεντηκοστή. Με το άγιο μύρο τελειοποιείται η δωρεά του αγίου Πνεύματος, το οποίο βαπτίζει την ψυχή. Σφραγίζει την ψυχή, κινεί τον άνθρωπο στο αγαθό και το σωτηριώδες. Με το χρίσμα πλέον μπορεί να ονομάζεται χριστιανός.
7. Ένδυση:
Η ένδυση του νεοφωτισθέντος γίνεται μετά το χρίσμα. Τώρα πια ενδύεται καινούρια λευκά ρούχα, τα εμφώτια, σύμβολο του νέου ανθρώπου και της καθαρότητας του μετά το βάπτισμα, την οποία πρέπει να αγωνιστεί να διατηρήσει έως της παρουσίας του Κυρίου. Ο λευκός χιτώνας είναι ο ίδιος ο Χριστός, τον οποίον ενδύεται ο βαπτιζόμενος ως φως και λαμπρότητα, μετά την ανάστασή του από το νερό. «Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε», σύμφωνα με τον απόστολο Παύλο.
Τα ενδύματα επίσης θυμίζουν το τριπλό κάλεσμα του χριστιανού: το βασιλικό (όπως ο βασιλιάς Δαβίδ με το λινό πανωφόρι), το ιερατικό (όπως τα ιερατικά ενδύματα του Ααρών και των υιών του) και το προφητικό (όπως ο μανδύας του προφήτη Ηλία). Ο χριστιανός καλείται να ανταποκριθεί στην καινούρια του κλήση, να αισθάνεται ότι κατάγεται από το βασιλέα Χριστό και θα συμβασιλεύσει μαζί του ως κληρονόμος της αιώνιας βασιλείας, να ζει ως ιερέας του δικού του σώματος ώστε να προσφέρει τον εαυτό του θυσία προς το Θεό και τέλος να είναι έτοιμος να γίνει προφήτης, υπερασπιστής της πίστεως και κήρυκας της Χάριτος του Θεού.
8. Επίδοση σταυρού και λαμπάδας:
Μετά την ένδυση δίνονται στο νέο χριστιανό ο σταυρός και η λαμπάδα, ως σύμβολα νίκης και φωτός, χαράς και ελπίδας.
Ο σταυρός εκφράζει την πορεία που καλείται να ακολουθήσει οπίσω του Χριστού, απαρνούμενος τον εαυτό του και «ἀράμενος τόν σταυρόν αὐτοῦ». Όπως ο Μωϋσής με το σχήμα του σταυρού στη θάλασσα συνέτριψε τις δυνάμεις του Φαραώ, έτσι και ο νεοφώτιστος με το όπλο του σταυρού μέσα από τα νερά του βαπτίσματος περνά από το θάνατο στη ζωή.
Η λαμπάδα φανερώνει το φως που θα εκπέμπουν τα καλά του έργα, ώστε να δοξάζουν το Θεό οι υπόλοιποι άνθρωποι, βλέποντας την ποιότητα της ζωής του, την αγάπη και τη θυσία του προς τους ανθρώπους.
9. Κύκλος γύρω από την κολυμβήθρα:
Ο νεοφώτιστος, ντυμένος στα λευκά με το σταυρό και τη λαμπάδα, μαζί με τον ανάδοχό του και τον ιερέα να θυμιάζει, κάνουν τρεις φορές κύκλο γύρω από την κολυμβήθρα. Θυμίζει την παλιά πομπή και είσοδο των νεοφωτίστων από το βαπτιστήριο στον κυρίως ναό για την έναρξη της Θείας Λειτουργίας. Είναι το σημείο που συνδέει το βάπτισμα με τη Θεία Λειτουργία. Η πράξη αυτή δείχνει ότι ο ιερέας χαίρεται μαζί με τους αγγέλους για την πνευματική μητέρα, την κολυμβήθρα, και το θείο Πνεύμα που γεννήθηκε απ’ αυτήν.
10. Τα Αναγνώσματα:
Ακολουθεί στη συνέχεια το Αποστολικό Ανάγνωσμα από τον ψάλτη και το Ευαγγέλιο από τον ιερέα, όπως γίνεται στη Θεία Λειτουργία.
Εδώ φαίνεται η ενότητα των τριών μυστηρίων: βαπτίσματος, χρίσματος και θείας ευχαριστίας. Πρώτα αγιαζόμαστε, μετά χριόμαστε με το μύρο το οποίο ολοκληρώνει το βάπτισμα και στο τέλος δεχόμαστε τη θεία ευχαριστία, που είναι το τέλος των μυστηρίων.
Στο σημείο αυτό ολοκληρώνεται η τελετή της βάπτισης και ακολουθούν οι μεταβαπτισματικές τελετές, που στην αρχαία Εκκλησία γίνονταν την όγδοη ημέρα.
iii.Οι μεταβαπτισματικές τελετές:
1. Απόλουση:
Απόλουση είναι η τελετή κατά την οποία ο ιερέας απολούει (ξεπλένει) τα σημεία του σώματος του νεοφώτιστου, όπου χρίσθηκε και μυρώθηκε. Παίρνει από τον ανάδοχο μια κορδέλα και, αφού ενώσει τις δύο άκρες, τις βρέχει με νερό και ραντίζει το νεοφώτιστο, λέγοντας: «Ἐδικαιώθης, ἐφωτίσθης· ἐμυρώθης, ἡγιάσθης, ἀπελούσθης εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν». Στη συνέχεια παίρνει ένα σπόγγο, τον βρέχει με νερό και καθαρίζει όλα τα σημεία όπου μυρώθηκε, λέγοντας: «Ἐβαπτίσθης, ἐφωτίσθης, ἐμυρώθης, ἡγιάσθης, ἀπελούσθης εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν». Η πράξη αυτή δείχνει την επαναφορά του ανθρώπου από τη δόξα της βάπτισης στην καθημερινότητα της ζωής, για να αντιμετωπίσει την πρόκληση του κόσμου και ν’ αρχίσει τη μαρτυρία του ως Χριστιανός.
2. Τριχοκουρία:
Είναι η τελευταία τελετή όλων των βαπτισματικών τελετών. Φανερώνει μια συμβολική θυσία με την κοπή των μαλλιών. Τα μαλλιά έχουν μια ιδιαίτερη σημασία στη ζωή του ανθρώπου. Είναι έκφραση και σύμβολο της ομορφιάς του και της δύναμής του. Ο άνθρωπος προσφέρει την ωραιότητα του για τη δόξα του Θεού, μια και είναι εικόνα της ομορφιάς του Θεού, σε ένδειξη ευχαριστίας στον αριστοτέχνη Θεό που έπλασε και ανέπλασε τον άνθρωπο. Φανερώνει επίσης υπακοή στο Θεό και σφραγίδα ασφαλείας ώστε να διαφυλάξει την ψυχή και το σώμα του καθαρά και άγια, όπως ακριβώς γεννήθηκαν και αναπλάσθηκαν με τη δύναμη του αγίου Πνεύματος στο νερό της κολυμβήθρας. Καλείται να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος πως ο αγώνας για την πραγματική ομορφιά βρίσκεται στην εσωτερική του προσπάθεια να διατηρήσει τη χάρη του βαπτίσματος. Χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση γιατί οι δαίμονες εισέρχονται στις αισθήσεις του σώματος και από εκεί πολεμούν την ψυχή.
3. Εκτενής:
Γίνεται από τον ιερέα σύντομη δέηση για ζωή, ειρήνη, υγεία και σωτηρία που απευθύνεται στο νεοφώτιστο και τον / την ανάδοχο.
4. Απόλυση:
Ο ιερέας καταλήγει στην απόλυση του μυστηρίου.
Το βάπτισμα τελείωσε. Τώρα αρχίζει η χάρη του βαπτίσματος που εργάζεται στο νεοφώτιστο και το οδηγεί προς τη βίωση της αιώνιας Βασιλείας Του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος «ἐν τῷ νῦν αἰώνι και ἐν τῷ μέλλοντι» . Ε. Η ΟΡΘΗ ΕΠΙΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ
Οι τρεις τέλειες αναδύσεις και καταδύσεις του βαπτιζομένου που επιτελούνται κατά το μυστήριο του αγίου Βαπτίσματος γίνονται από την εποχή των αγίων Αποστόλων.
Πολλά πατερικά συγγράματα μαρτυρούν τον ορθόδοξο τύπο του βαπτίσματος: Μια ευχή στην ακολουθία του Μεγάλου αγιασμού των Θεοφανίων λέει: «Ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τά ὀπίσω, θεασάμενος τό πῦρ τῆς θεότητος σωματικῶς κατερχόμενον καί εἰσερχόμενον ἐπ’ αὐτόν. ...ἐν Ἰορδάνη βυθίσαντα, καί βάπτισμα σωτηρίας τå κόσμå δωρησάμενον». Στον Κανόνα Ν΄ των Αγίων Αποστόλων αναφέρεται: «Τρία εἶναι τά ἀναγκαιότερα, καὶ πάντως ἀπαραίτητα ἐν τῷ μυστηρίå τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος, Νερόν ἡγιασμένον, Κατάδυσις τριτή καὶ ἀνάδυσις ἐν τῷ ὕδατι, καὶ Ἐπίκλησις τῶν τριῶν ὑπερθέων ὑποστάσεων». Ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης αναφέρει (λόγος περί της εκκλησιαστικής ιεραρχίας) : «Τόν οὖν ἱερῶς βαπτιζόμενον ἡ συμβολική διδασκαλία μυσταγωγεῖ ταῖς ἐν τῷ ὕδατι τρισί καταδύσεσι ... ἀφανιζόμενον ἡ δι’ ὕδατος ὁλική κάλυψις...». Σε ομιλία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (ομιλ. κδ’ εις τον Ιωάν.): «Καθάπερ γάρ ἔν τινι τάφå τῷ ὕδατι καταδυόντων ἡμῶν τάς κεφαλάς, ὁ παλαιός ἄνθρωπος θάπτεται, καὶ καταδύς κάτω κρύπτεται ὅλος καθάπαξ, εἴτα ἀνανευόντων ἡμῶν, ὁ καινός ἄνεισι πάλιν...» Στο Ιερόν Πηδάλιον αναφέρεται, σελ. 65: «Τό Λατινικόν ράντισμα, τῶν καταδύσεων καὶ ἀναδύσεων ὄν ἔρημον, ἀκολούθως ἔρημον καὶ τοῦ τύπου τοῦ τριημερονυκτίου θανάτου, καὶ τῆς ταφῆς, καὶ Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ὑπάρχει. Εἰ δέ τούτων, δῆλον ἐστι καὶ ὁμολογούμενον, ὅτι καὶ ἔρημον πάσης χάριτος ἐστι ἁγιασμοῦ, καὶ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν...». Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός λέει: «Ἅγιοι ἱερεῖς, πρέπει νά ἔχετε κολυμβῆθρες μεγάλες εἰς τάς ἐκκλησίας ἕως ὀποῦ νά χώνεται ὅλον τό παιδίον μέσα, νά κολυμβά ὀποῦ νά μήν μείνῃ ἴσα μέ τοῦ ψύλλου τό μάτι ἄβρεχο, διατί καὶ ἐκεῖ προχωρεῖ ὁ Διάβολος καὶ διὰ τοῦτο τά παιδιά σας σεληνιάζονται, δαιμονίζονται, ἔχουν φόβον, γίνονται κακορίζικα, διατί δέν εἶναι καλά βαπτισμένα». Ο άγιος Νικόδημος για τους Λατίνους και το βάπτισμά τους λέγει: «...οἱ Λατῖνοι εἶναι ἀβάπτιστοι, διατί δέν φυλάττουσι τάς τρεῖς καταδύσεις εἰς τόν βαπτιζόμενον, καθώς ἄνωθεν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία παρά τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων παρέλαβεν».
![[info]](../../../img/userinfo.gif){kind=small}
kirykos) wrote,
