kirykos: "ΤΟΥΤΟ ΕΣΤΙΝ ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΗΜΩΝ, Η ΠΙΣΤΙΣ ΗΜΩΝ"

"ΤΟΥΤΟ ΕΣΤΙΝ ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΗΜΩΝ, Η ΠΙΣΤΙΣ ΗΜΩΝ"
ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΣ ΕΠΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΟΜΟΛΟΓΙΑΣ – ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ ΤΗΣ ΑΚΑΙΝΟΤΟΜΗΤΟΥ ΓΝΗΣΙΑΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ἐκδίδεται εἰς τά πλαίσια τῶν ἐνημερωτικῶν ἀπογευματινῶν συνάξεων - ὁμιλιῶν εἰς τόν ἱερόν Ναόν Ἁγίου Σπυρίδωνος Καρέα (κάθε Δευτέρα) καί εἰς ἄλλας ἐνορίας τῆς Μητροπόλεως Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς τῆς Γνησίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Δύναταί τις νά παρακολουθήση τήν σειράν τῆς «ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΩΣ» καί εἰς τήν Ἰστοσελίδα: churchgoc.org ἤ ΓΝΗΣΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

ΤΕΥΧΟΣ 336 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009

ΕΙΣ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΝ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΚΑ

ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΗΜΩΝ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΕΞΗΛΘΟΜΕΝ ΕΚ ΜΕΣΟΥ ΑΥΤΩΝ (ΤΩΝ ΣΧΙΣΜΑΤΟΑΙΡΕΤΙΚΩΝ ΝΕΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΩΝ, ΦΛΩΡΙΝΙΚΩΝ, ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΙΤΩΝ)

"ΕΝΤΟΣ, ΕΚΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΑ ΑΥΤΑ"

'Εσχάτως τινές τῶν Νικολαϊτῶν πρώην ἐν Χριστῶ ἀδελφῶν, οἱ ὁποῖοι δέν ὑπογράφουν τάς ληστρικάς καί ἀνοήτους ἀποφάσεις τοῦ Νικολάου, πρός τάς ὁποίας ἐνίστανται καί καλῶς ποιοῦν, ὅμως προπαγανδίζουν καί παραπλανοῦν τούς ἀνθρώπους πού τούς ἀκολουθοῦν μέ τό ἑξῆς ἐπιχείρημα: "Δίκαιον ἔχει ὁ Κήρυκος σέ ὅλα, ἀλλά ἔπρεπε νά παραμείνη ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ διά νά πολεμήσει ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς τάς παρανομίας, βλασφημίας καί αἱρέσεις τοῦ Νικολάου". Δέν ἔπρεπε νά κάνη σχίσμα.
'Επ' αὐτοῦ ἔχω νά παρατηρήσω τά ἑξῆς:
Πρῶτον: Χαίρομαι διότι διαπιστώνουν ἐπί τέλους καί ἀποδέχονται ἔστω καί μέ αὐτό τόν τρόπο τήν ἀλήθεια, ἀλλά ἡ σιωπή, ὅταν παραβιάζεται ἡ Κανονική Τάξις καί ὅταν κινδυνεύει ἡ πίστις εἶναι συγκατάθεσις, καί ἡ συγκατάθεσις εἶναι ἐνοχή.
Δεύτερον: Οἱ Πατέρες δέν ὡμίλησαν οὕτω εἰς παρομοίας περιπτώσεις. Τουναντίον ἐστηλίτευσαν δριμέως τούς μετά τῶν παρανομούντων κοινωνοῦντας. Κριτήριον ὅλων τῶν Ἁγίων ἦτο τά ἁγιογραφικά: "Ἐμίσησα ἐκκλησιίαν πονηρευομένων", "οὐκ ἐκάθησα μετά συνεδρίου ματαιότητος", "μετά ἀσεβῶν οὐ μή εἰσἐλθω", "ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καί ἀκαθάρτου μή ἅπτεσθε" κλπ. Ὁ δέ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης συγκεφαλαιώνοντας τήν σχετικήν διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας λέγει: "φεύγετε ἀπό τῆς φθοροποιοῦ αἱρέσεως, ἧς ἡ κοινωνία ἀλλοτρίωσις Χριστοῦ".
Τρίτον: ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ παραμένουν ὅσοι διαφυλάσσουν γνησίαν τήν Ὀρθόδοξον Ὁμολογίαν καί ἀνόθευτον τήν Ἀποστολικήν Διαδοχήν, καί ὄχι ὅσοι εμμένουν εις αιρέσεις, βλασφημίας καί παραβάσεις Ιερών Κανόνων. Οσοι χωρίζουν καί "πρό Συνοδικῆς διαγνώμης" ἀπό τούς αἱρετικούς καί καί βλασφήμους καί παραβάτας τῶν Ἱερῶν Κανόνων, αὐτοί κατά τόν ΙΕ Κανόνα τῆς ΑΒ΄ Συνόδου "διπλῆς τιμῆς ἀξιοῦνται", διότι ὄχι μόνον δέν διέπραξαν σχίσμα, ἀλλά διεφύλαξαν τόν ἑαυτόν τους μακρυά ἀπό τό σχίσμα καί τό μίασμα τῶν βλασφημιῶν. "'Ερρύσαντο" τήν Ἐκκλησίαν ἀπό τοῦ σχίσματος, ὅπως ἀκριβῶς λέγει ὁ Κανών.
Ἀλλά καί ὁ ὀρθόδοξος ἐκκλησιαστικός συγγραφεύς τοῦ ΙΕ αἰῶνος Ιωσήφ Βρυέννιος, λέγει χαρακτηριστικά: «Ἔστι κακή ὁμόνοια, καί καλή διαφωνία. Ἔστι σχισθῆναι καλῶς καί ὁμονοῆσαι κακῶς. Οἷς γάρ ἡ φιλία ἀπωλείας πρόξενος, τούτοις τό μῖσος ἀρετῆς ὑπόθεσις γίνεται. Καί κρείσσων ἐμπαθοῦς ὁμονοίας, ἡ ὑπέρ ἀπαθείας διάστασις. Καλόν τό εἰρηνεύειν πρός πάντας, ἀλλ’ ὁμονοοῦντας πρός τήν εὐσέβειαν. Ἡ γάρ εἰρήνη μετά μέν τοῦ ἰδίου καί πρέποντος, κάλλιστον ἐστί κτῆμα καί λυσιτελέστατον, μετά δέ κακίας, ἤ δουλείας ἐπονειδίστου, πάντων αἴσχιστον τε καί καί βλαβερώτατον. Ἐπεί οὐδείς δύναται κτήσασθαι τήν ἀγάπην τῶν πονηρῶν καί κακῶν, χωρίς κακίας καί πονηρίας. Μεγάλη δέ ἀρετή τοῦ δικαίου, ὅταν ἔχη τούς τοῦ Θεοῦ ἐχθρούς, ἐχθρούς, καί τούς αὐτοῦ φίλους, φίλους, ὥσπερ μεγάλη κακία ἁμαρτωλοῦ, ὅταν τούς τοῦ Θεοῦ φίλους ἔχη ἐχθρούς, καί τούς ἐχθρούς αὐτοῦ φίλους (Ἰωσήφ Βρυεννίου, Τά Εὑρεθέντα, Τόμος Β, σελ. 22).
Ὅσον ἀφορᾶ δέ εἰς τό ὅτι ἐμείναμεν μόνοι, ἐπαναλαμβάνομεν τό τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου λέγοντος: «Εἷς εὐδοκιμῶν εἰς τό θεῖον, προτιμότερος ὑπέρ μυριάδας σεμνυνομένους. Ἀλλά σύ προτίμησον, εἰ δοκεῖ, τοῦ σωζομένου Νῶε, τό ὑποβρύχιον πλῆθος, ἐμοί δέ συγχώρησον τοῖς ὀλίγοις τῆ Κιβωτῶ προσδραμεῖν».

ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΕΝΩΣΙΝ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ

Εἰς τό βιβλίον "ΤΟ ΑΘΕΟΝ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ" σελίδα 47 διαβάζομεν: "'Από τοῦ σχίσματος τῶν'Εκκλησιῶν 1054 μ.Χ. (σ.σ. ἀδόκιμος ὄρος, διότι τό 1054 δέν ἐπῆλθε σχίσμα ἐκκλησιῶν, ἀλλά σχίσμα τῶν Παπικῶν) ἔζησαν καί ἐκοιμήθησαν ἑκατοντάδες Πατριάρχαι, Μητροπολῖται, Ἐπίσκοποι, Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας Ἅγιοι καί τῶν Ἱερῶν Γραφῶν ἐγκρατέστατοι, φλεγόμενοι ὑπό διαπύρου πόθου ἑνώσεως τῶν 'Εκκλησιῶν (σ.σ. τό ὀρθόν εἶναι ὅτι ἐφλέγοντο ὑπό διαπύρου πόθου ἐπιστροφῆς τῶν σχισματοαιρετικῶν Παπικῶν καί ἑνώσεως των μετά τῆς 'Εκκλησίας τοῦ Χριστοῦ), ὡς μαρτυροῦσι τά ἱερά των συγγράμματα. Ὅμως δι' αὐτῶν πληροφοροῦσιν ἡμᾶς ὅτι ἠμποδίζοντο εἰς τήν πραγματοποίησιν τῆς κατά Χριστόν ἑνώσεως. Τό μέν ἐκ τῆς ἀμετανοήτου γνώμης τῶν λατίνων εἰς τάς ἀθέσμους καινοτομίας των, αἵτινες τό σχίσμα προεκάλεσαν, τό δέ ἀπό τήν, κατ' ἐπάγγελμα πλέον, ἐπίδοσιν αὐτῶν εἰς νεωτερισμούς, παραχαράξεις, πλαστογραφίας, παρερμηνείας τῶν Ἱερῶν Γραφῶν, τῶν Ὅρων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί τῶν συγγραμμάτων τῶν Ἁγίων Πατέρων, ὧν ἕνεκα, τό σχίσμα καθίστατο πλέον ἀγεφύρωτον. Διότι καί ἄν ἀκόιμη εἶχεν ἐπέλθει ἔπρεπεν οἱ μεταγενέστεροι τοῦ ἔτους 1054 μ.Χ. νά ἐνήργουν τά δέοντα διά τόν χωρισμόν καί τήν καταδίκην τῶν Λατίνων, πρός σωτηρίαν τῶν θελόντων σωθῆναι".

Σχόλιον: Τά ἴδια καί ἀπαράλλακτα εἶναι τά ἐμποόδια διά τήν ἐπιστροφήν καί ἕνωσιν μετά τῆς ἀκαινοτομήτου γνησίας Ὀρθοδόξου 'Εκκλησίας τῶν σχισματοαιρετικῶν οἰκουμενιστῶν τοῦ 1924 (Νεοημερολογιτῶν), τοῦ 1937 (Φλωρινικῶν), τοῦ 1995 (τῶν "Πέντε", καί τοῦ 2005 (Νικολαϊτῶν).

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ: ΜΙΑ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ

«Γνωστόν έστω πάσιν υμίν και παντί τω λαώ Ισραήλ, ότι εν τω ονόματι Ιησού Χριστού του Ναζωραίου εστίν...και ουκ εστίν εν άλλω ούδενί ή σωτηρία. ουδέ γάρ όνομα εστίν έτερον υπό τον ουρανόν το δεδομένον εν ανθρώποις, εν ω δει σωθήναι ημάς»(Πρ.δ΄10-12). Μία εστίν η του Χριστού Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, ου πλείους ουδέ δύο. Συναγωγαί πονηρευομένων εισί τα παρά ταύτην συνέδρια και σύνοδος αθετούντων. Ούτω φρονούμεν οι αληθινοί Χριστιανοί, ούτω πιστεύομεν, ούτω κηρύττομεν». (ΜEΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ, επιστολή 284 κατά της Θεοπασχιτών αιρέσεως).

ΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΗ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

«Ακούσατε όλοι και μάθετε. Μία είναι, μία και μόνη η Εκκλησία. Η Εκκλησία η αληθινή, η νύμφη η καλή και εκλεκτή, καθώς την ονομάζει ο νυμφίος της. Μία ειναι λέγω εκείνη εις την οποίαν αναπαύεται το Πνεύμα Του το άγιον. Εις την οποίαν έχει αποταμιευμένους τους θησαυρούς των αγίων χαρισμάτων. Ποία είναι τούτη; Αυτή η εδική μας αγία μήτηρ, τούτ' έστιν η Ανατολική. Ναι, μία είναι η καθαρά και αγία Πίστις, η θεία και Θεώ ευάρεστος, αυτή δηλαδή η της Ανατολικής Εκκλησίας». (Αγιος Αθανάσιος ο Πάριος, εκδ.Ορθ.Κυψελη, 1981, σελ.258).

ΤΟΥΤΟ ΕΣΤΙ ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΗΜΩΝ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ Η ΠΙΣΤΙΣ ΚΑΙ Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΗΜΩΝ

«Τούτο εστί το καύχημα ημών, η πίστις ημών, η καλή κληρονομία των Πατέρων ημών. Μετά ταύτης Θεώ παραστήναι ελπίζομεν και των ημαρτημένων λαβείν την άφεσιν. Ταύτης δε άνευ ουκ οίδα ποία δικαιοσύνη της αιωνίου κολάσεως ημάς λυτρώσεται». (Αγιος Μάρκος ο Ευγενικός)

Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ο ΠΑΡΙΟΣ ΠΕΡΙ ΑΛΗΘΟΥΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

Τό φαινόμενον τῆς πληθώρας τῶν ψευδοσυνόδων, αἱ ὁποῖαι ἅπασαι διεκδικοῦν δι’ ἑαυτάς τήν νομιμότητα, τήν κανονικότητα καί τήν ὀρθότητα, καί τῆς συγχύσεως, τήν ὁποίαν ἔχει ἐπιφέρει εἰς τάς συνειδήσεις τῶν περισσοτέρων ὁ οἰκουμενισμός, μᾶς ἀναγκάζει νά μνημονεύσωμεν καί παραθέσωμεν τά λόγια τοῦ μακαρίου ἐκείνου ἀνδρός Ἀθανασίου Παρίου, καθ’ ἅ:
«Ὀρθόδοξος Σύνοδος ἐστί καί ὀνομάζεται, ἡ φυλάττουσα άπαρασαλεύτως τά δόγματα καί τάς παραδόσεις καί τούς Κανόνας τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Κακόδοξος δέ καί αἱρετική ἐστίν ἐκ τοῦ ἐναντίου, ἡ μή φυλάττουσα αὐτά, ἀλλά τινός ἑνός φρονήματος ἀκολουθοῦσα, ἥτις διά ταῦτα καί ὑπό τῆς ἁγίας οἰκουμενικῆς Συνόδου ἀναθέματι καθυποβάλλεται».
Καί συνεχίζει;
«Λοιπόν δέν εἶναι πάντοτε σεπτόν καί τίμιον τό τῆς Συνόδου ὄνομα. Ἀλλ’ ἐκείνη εἶναι σεπτή καί τιμία καί ἀγία Σύνοδος, ἡ στοιχοῦσα τοῖς τε ἐγγράφοις καί ἀγράφοις παραδεδομένοις, ὑπό τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Καί τῆς τοιαύτης Συνόδου τάς ἀποφάσεις δεχόμεθα καί φυλάττομεν, τῶν δέ ἀλλοτρίων τήν φωνήν οὔτε γινώσκομεν, οὔτε πειθόμεθα αὐτῆ. Δυνάμεθα ἐνταῦθα ν’ ἀπαριθμήσωμεν τοιαύτας κακοδόξους συνόδους. Ἀλλ’ ἵνα μή χρονοτριβῶμεν περιττῶς, ἀς ἴδη ὀ ἀναγνώστης τόν Β΄ Τόμον τῶν Συνοδικῶν καί θέλει εὕρει αὐτάς, ὅπου καί ρητῶς ληστρικαί ἐπιγράφονται.
Καί τό χειρότερον ὅπου ὄχι μόνον τοπικαί καί ὀλιγάριθμοι ἐστάθησαν τοιαῦται, ἀλλά καί οἰκουμενικαί πολυάριθμοι, οἵα ἡ ἐν Ἐφέσῳ τό δεύτερον, ἡ συμφρονήσασα τῶ μονοφυσίτῃ Εὐτυχεῖ, καί τόν εὐσεβέστατον καί ἁγιώτατον Φλαβιανόν τόν Κων/λεως ἀποκτείνασα. Μετά ταύτην ἡ ἐπί Κοπρωνύμου πολυαριθμοτάτη, ἡ φρυάξασα κατά τῶν ἀγίων Εἰκόνων, ὁμοίως καί ἠ ἐπί Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος οἰκουμενική ὀνομασθεῖσα, παρανομωτάτη δέ ἀναφανεῖσα, ὡς καθελοῦσα καί ἀναθεματίσασα τόν ἀγιώτατον Φώτιον. Περιττόν δέ εἶναι ν’ ἀναφέρω τό ἐν Φλωρεντίᾳ οἰκουμενικόν μέν, ληστρικώτατον δέ συνέδριον.
Λοιπόν πάλιν λέγομεν, δέν εἶναι ἀείποτε σεπτόν καί τίμιον τό τῆς συνόδου ὄνομα, καθώς οὐδέ τό τῆς ἐκκλησίας, καθότι ἔστι Ἐκκλησία ἁγίων καί Ἐκκλησία ὁσίων, ἀλλά ἔστι κατά τόν ψαλμωδόν καί «ἐκκλησία πονηρευομένων».
Αἱ φωναί, λοιπόν, ἤτοι τά ὀνόματα οὕτως ἔχουσιν, ἤτοι καί ἐπι καλοῦ καί ἐπί κακοῦ. Καί ἐπί κακοῦ μέν λαμβάνονται καθώς διά παραδειγμάτων ἐδείξαμεν. Ἀλλ’ οἱ ἁπλοῖ ἄνθρωποι, ἤτοι οἱ ἀπαίδευτοι, οὐ δύνανται ποιῆσαι τήν διάκρισιν ταύτην ἐκ τῆς ἀμαθείας αὐτῶν. Ἀλλά σύνοδον ἤκουσαν, τόσον φθάνει, εὐθύς προσκυνοῦσι καί πείθονται καί μέ ζῆλον ἄκρατον τά πάντα θορυβοῦσι καί ταράττουσι. Περί τῶν τοιούτων ὁ θεῖος ‘Απόστολος ὁμολογεῖ πώς «ἔχουσι ζῆλον Θεοῦ, ἀλλ’ οὐ κατ’ ἐπίγνωσιν».

Ο ΑΓΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΤΟΥΔΙΤΗΣ ΠΕΡΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΣΥΝΟΔΟΥ

«... Συνόδους συνεκρότησαν μεγάλας καί παμπληθεῖς καί Ἐκκλησίαν Θεοῦ ἑαυτούς ὠνομάκασι, καί ὑπέρ Κανόνων ἐφρόντισαν τῶ δοκεῖν (φρόντισαν νά φαίνωνται πώς ἐργάζονται ὑπέρ τῶν Κανόνων), κατά Κανόνων τό ἀληθές κινούμενοι (ἐνῶ στήν πραγματικότητα ἐστρέφοντο κατά τῶν Κανόνων). Τί δή θαυμαστόν, εἰ καί πέντε καί δέκα ἐπίσκοποι, συναχθέντες τόν ὑπό τῶν Κανόνων καθηρημένον κατά τάς δύο αἰτίας ἠθώωσαν, λύσαντες τοῦ ἱερουργεῖν; Συνόδους τοίνυν, δέσποτα, οὐ τό ἀπλῶς συνάγεσθαι Ἱεράρχας τε καί Ἱερεῖς, κἄν πολλοί ὦσιν (κρείσσων γάρ εἶς ποιῶν τό θέλημα τοῦ Κυρίου, ἤ μύριοι παραβαίνοντες), ἀλλά τό ἐν ὀνόματι Κυρίου, ἐν τῆ εἰρήνη καί φυλακῆ τῶν Κανόνων. Καί τό δεσμεῖν καί λύειν οὐχ ὡς ἔτυχεν, ἀλλ’ ὡς δοκεῖ τῆ ἀληθείᾳ, καί τῶ κανόνι, καί τῶ γνώμονι τῆς ἀκριβείας. Εἰ δείξωσιν οἱ συνελθόντες τοῦτο πεποιηκότες καί ἡμεῖς σύν αὐτοῖς. Εἰ οὐ δεικνύουσι, ἐκβαλέτωσαν τόν ἀνάξιον, ἵνα μή τις εἰς κατηγόρημα αὐτοῖς καί τοῖς μετέπειτα γενεαῖς παραδοθήσεται ... καί ἐξουσίᾳ τοῖς ἱεράρχαις ἐν οὐδενί δέδοται ἐπί πάση παραβάσει κανόνος, ἤ μόνον στοιχεῖν τά δεδογμένα καί ἔπεσθαι τοῖς προλαβοῦσιν»

ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΠΕΡΙ ΑΛΗΘΟΥΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

«Καί γάρ οἱ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας τῆς ἀληθείας εἰσί καί οἰ μή τῆς ἀληθείας ὄντες, οὐδέ τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας εἰσί, καί τοσοῦτο μᾶλλον, ὅσον ἄν καί σφῶν αὐτῶν καταψεύδοιντο, ποιμένας καί ἀρχιποιμένας ἑαυτούς καλοῦντες καί ὑπ’ ἀλλήλων καλούμενοι. μηδέ γάρ προσώποις τόν χριστιανισμόν, ἀλλ’ ἀληθεία καί ἀκριβεία πίστεως χαρακτηρίζεσθαι μεμυήμεθα» (ΕΠΕ 3, σελ. 608).